Κεφάλαιο 11: Ελεύθερη συμφωνία
Ι
Έτσι συνηθισμένοι που είμαστε, από [τις] κληρονομικές [μας] προκαταλήψεις και μια εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση απολύτως λανθασμένες, να μην βλέπουμε παντού παρά μόνο κυβέρνηση, νομοθεσία και δικαστήρια, καταντάμε να πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι θα αλληλοσπαραζόμαστε σαν θηρία την ημέρα που ο αστυνομικός δεν θα είχε πια τα μάτια του στραμμένα επάνω μας, ότι θα ερχόταν το χάος εάν η εξουσία χανόταν σε κάποιον κατακλυσμό. Και περνάμε, χωρίς να το αντιληφθούμε, δίπλα από χιλιάδες και χιλιάδες ανθρώπινες συναθροίσεις [groupements] που δημιουργούνται ελεύθερα, χωρίς καμία παρέμβαση του νόμου, και οι οποίες κατορθώνουν να πραγματοποιούν έργα απείρως ανώτερα από εκείνα που δημιουργούνται υπό την κυβερνητική κηδεμονία.
Ανοίξτε μια ημερήσια εφημερίδα. Οι σελίδες της στο σύνολό τους είναι αφιερωμένες στις πράξεις των κυβερνήσεων, στις πολιτικές σκευωρίες. Διαβάζοντάς την, ένα Κινέζος θα πίστευε ότι στην Ευρώπη τίποτε δεν γίνεται χωρίς τη διαταγή κάποιου αφέντη. Βρείτε ο,τιδήποτε για τους θεσμούς που γεννιούνται, επεκτείνονται και αναπτύσσονται χωρίς υπουργικές διατάξεις! Τίποτε ή σχεδόν τίποτε! Και αν ακόμη υπάρχει μια στήλη με "Διάφορα γεγονότα", είναι επειδή αυτά συνδέονται με την αστυνομία. Ένα οικογενειακό δράμα, μια πράξη εξέγερσης δεν θα αναφερθούν παρά μόνο αν εμφανιστούν οι αστυφύλακες [sergents de ville].
Τριακόσια πενήντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι αγαπούν ή μισούν ο ένας τον άλλο, εργάζονται, ή ζουν από τα εισοδήματά τους, υποφέρουν ή ευχαριστιούνται. Αλλά, η ζωή τους, οι πράξεις τους (με εξαίρεση τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον αθλητισμό), όλα παραμένουν αγνοημένα από τις εφημερίδες, εάν οι κυβερνήσεις δεν παρέμβουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ιστορία. Γνωρίζουμε και τις πιο μικρές λεπτομέρειες της ζωής ενός βασιλιά ή ενός κοινοβουλίου ? διατηρήθηκαν για μας όλα τα λόγια, καλά και άσχημα, που ειπώθηκαν μέσα στις φλυαρίες, "που ποτέ δεν επηρέασαν την ψήφο έστω ενός μέλους", όπως έλεγε ένας παλιός βουλευτής. Οι επισκέψεις των βασιλιάδων, η καλή ή κακή διάθεση του πολιτικού, τα αστεία του και οι δολοπλοκίες του, όλα αυτά διατηρούνται με φροντίδα για τους μεταγενέστερους. Αλλά υποφέρουμε τα πάνδεινα [toutes les peines du monde] για να ανασυνθέσουμε τη ζωή μιας πόλης του Μεσαίωνα, να γνωρίσουμε το μηχανισμό εκείνου του εκτεταμένου ανταλλακτικού εμπορίου που λάμβανε χώρα στις εμπορικές πόλεις [villes hanséatiques], ή, ακόμη, να μάθουμε πώς η πόλη της Ρουέν έχτισε τον καθεδρικό της. Αν κάποιος σοφός πέρασε τη ζωή του μελετώντας, τα έργα του παραμένουν άγνωστα και οι "κοινοβουλευτικές ιστορίες", δηλαδή οι ψεύτικες, αφού δεν μιλούν παρά για μια μόνο πλευρά της ζωής των κοινωνιών, πολλαπλασιάζονται, διαδίδονται, διδάσκονται στα σχολεία.
Και εμείς, δεν αντιλαμβανόμαστε ούτε το θαυμάσιο έργο που δημιουργεί κάθε μέρα την τυχαία συνάθροιση των ανθρώπων, και το οποίο αποτελεί το κύριο έργο [oeuvre capitale] του αιώνα μας.
Για αυτό εμείς προτείνουμε να αναδείξουμε μερικές από αυτές τις εκδηλώσεις τις πιο εντυπωσιακές, και να δείξουμε ότι οι άνθρωποι - αφού τα συμφέροντά τους δεν είναι απολύτως αντιτιθέμενα ? συνεννοούνται θαυμάσια για να ενεργήσουν από κοινού σε πολύ περίπλοκα ζητήματα.
Είναι εντελώς προφανές ότι στην παρούσα κοινωνία, η οποία βασίζεται στην ιδιοκτησία, δηλαδή στην απογύμνωση [spoliation] και στον όχι ευφυή, επομένως ηλίθιο, ατομικισμό, τα γεγονότα αυτού του είδους είναι κατ’ ανάγκη περιορισμένα. Η συνεννόηση δεν είναι πάντα τελείως ελεύθερη και λειτουργεί συχνά για έναν ευτελή, αν όχι βδελυρό σκοπό.
Όμως, αυτό που έχει σημασία για μας, δεν είναι να βρούμε παραδείγματα για να τα μιμηθούμε τυφλά και στο εξής η παρούσα κοινωνία να μην ξέρει να μας προσφέρει. Αυτό που χρειαζόμαστε, είναι να δείξουμε ότι, παρά τον αυταρχικό ατομικισμό που μας πνίγει, υπάρχει πάντοτε μέσα στο σύνολο της ζωής μας ένα πολύ μεγάλο μέρος όπου δεν ενεργούμε παρά μόνο με ελεύθερη συνεννόηση ? και ότι είναι πολύ πιο εύκολο από το να σκεφτούμε να αποφεύγουμε την κυβέρνηση [qu'on ne pense de se passer de gouvernement].
Προς υποστήριξη της θέσης μας, έχουμε ήδη αναφέρει τους σιδηροδρόμους και πρόκειται να αναφερθούμε σε αυτούς για άλλη μια φορά.
Γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη έχει ένα δίκτυο σιδηροδρομικών γραμμών 280.000 χιλιομέτρων, και ότι πάνω σε αυτό το δίκτυο μπορούμε να κυκλοφορούμε σήμερα ? από το βορρά στο νότο, από το βράδυ ως το πρωί, από τη Μαδρίτη στην [Αγία] Πετρούπολη [Pétersbourg] και από το Καλαί στην Κωνσταντινούπολη, - χωρίς να ταλαιπωρούμαστε με στάσεις, χωρίς καν να αλλάζουμε βαγόνι (όταν ταξειδεύουμε με ταχεία). Ακόμη καλύτερο παράδειγμα: ένα δέμα σε ένα σταθμό θα πάει να βρει τον παραλήπτη οπουδήποτε, στην Τουρκία ή στην Κεντρική Ασία, χωρίς κάποιαν άλλη διατύπωση για τον αποστολέα από το να γράψει το μέρος του προορισμού σε ένα κομμάτι χαρτί.
Αυτό το αποτέλεσμα μπορούσε να επιτευχθεί με δύο τρόπους. Είτε ένας Ναπολέων, ένα Μπίσμαρκ, ένας οποιοσδήποτε δυνάστης θα είχε κατακτήσει την Ευρώπη και από το Παρίσι, το Βερολίνο ή τη Ρώμη θα είχε χαράξει πάνω σε ένα χάρτη της κατευθύνσεις των σιδηροδρομικών γραμμών και θα είχε καθορίσει την πορεία των τραίνων. Ο ηλίθιος εστεμμένος, ο Νικόλαος ο Α΄ ονειρεύτηκε να ενεργήσει έτσι. Όταν του παρουσίασαν τα σχέδια των σιδηροδρόμων μεταξύ Μόσχας και Πετρούπολης, πήρε ένα χάρακα και χάραξε πάνω στο χάρτη της Ρωσίας μια ευθεία γραμμή μεταξύ των δύο της πρωτευουσών λέγοντας: "Ορίστε η γραμμή." Και ο σιδηρόδρομος έγινε σε ευθεία γραμμή, περιλαμβάνοντας βαθιές χαράδρες, υψώνοντας ιλιγγιώδη γεφύρια που χρειάστηκε να τα εγκαταλείψουν σε λίγα χρόνια, αφού κόστιζαν κατά μέσο όρο δύο με τρία εκατομμύρια ανά χιλιόμετρο.
Ορίστε μια από τις λύσεις, αλλά αλλού τα καταφέρνουν αλλιώς. Οι σιδηρόδρομοι κατασκευάστηκαν σε τμήματα. Τα τμήματα ενώθηκαν μεταξύ τους. Και μετά, οι εκατό διαφορετικές εταιρείες στις οποίες ανήκαν αυτά τα τμήματα επιχείρησαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για να συντονιστούν τα τραίνα τους στην άφιξη και στην αναχώρηση, για να κυλήσουν επάνω στις γραμμές τους βαγόνια κάθε προέλευσης, χωρίς να ξεφορτώνουν τα εμπορεύματα περνώντας από το ένα δίκτυο στο άλλο.
Όλα αυτά έγιναν με την ελεύθερη συνεννόηση, με την ανταλλαγή επιστολών και προτάσεων, με συνέδρια όπου οι απεσταλμένοι έρχονταν να συζητήσουν ένα συγκεκριμένο ζήτημα ? όχι για να νομοθετήσουν ? και μετά τα συνέδρια οι απεσταλμένοι επέστρεφαν στις εταιρείες τους όχι με ένα νόμο, αλλά με ένα σχέδιο συμβολαίου να το επικυρώσουν ή να το απορρίψουν.
Βεβαίως, υπήρξαν προβλήματα. Ασφαλώς, υπήρξαν ξεροκέφαλοι που δεν ήθελαν να πεισθούν. Αλλά, το κοινό συμφέρον κατέληξε να συντονίσει όλον τον κόσμο χωρίς να χρειαστεί να καλέσουν στρατεύματα εναντίον των δυστρόπων.
Αυτό το τεράστιο δίκτυο σιδηροδρόμων που συνδέονται μεταξύ τους, και αυτή η καταπληκτική κυκλοφορία την οποία επιτρέπουν, αποτελούν αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό γεγονός [trait] του αιώνα μας. Και οφείλονται στην ελεύθερη συνεννόηση. Αν κάποιος το είχε προβλέψει και το είχε προφητεύσει, πριν πενήντα χρόνια, οι παππούδες μας θα τον είχαν θεωρήσει τρελό ή ηλίθιο. Θα είχαν φωνάξει: "Ποτέ δεν θα καταφέρετε να συνεννοηθούν με λογική εκατό εταιρείες μετόχων! Είναι μια ουτοπία, ένα παραμύθι αυτά που μας λέτε εδώ πέρα. Μια κεντρική κυβέρνηση με ένα δυναμικό διευθυντή [directeur à poigne] θα μπορούσε μόνο να το επιβάλει."
Ε, λοιπόν, αυτό που είναι το πιο ενδιαφέρον μέσα σε αυτήν την οργάνωση είναι ότι δεν υπάρχει καμιά κεντρική ευρωπαϊκή κυβέρνηση σιδηροδρόμων! Καμιά! Ούτε δείγμα από υπουργό σιδηροδρόμων, δικτάτορα, ούτε καν ένα κοινοβούλιο για την ήπειρο, ούτε καν μια διευθύνουσα επιτροπή! Όλα γίνονται με συμβόλαια.
Και ρωτάμε τον κρατιστή που υποστηρίζει ότι " ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κεντρική κυβέρνηση, έστω και για να κανονίζουμε την κυκλοφορία", τον ρωτάμε:
" Μα πώς μπορούν και την ξεπερνούν οι σιδηρόδρομοι της Ευρώπης; Πώς κατορθώνουν ώστε να ταξειδεύουν χιλιάδες ταξειδιώτες και βουνά εμπορευμάτων διασχίζοντας ολόκληρη ήπειρο; Αν οι εταιρείες που έχουν ιδιοκτησία τους τους σιδηροδρόμους, μπορούν να συνεννοούνται μεταξύ τους, γιατί οι εργάτες που θα έθεταν στην κατοχή τους της σιδηροδρομικές γραμμές δεν θα συντονίζονταν με τον ίδιο τρόπο; Και αν η εταιρεία της γραμμής Πετρούπολη-Βαρσοβία και εκείνη της γραμμής Παρίσι-Μπελφόρ μπορούν να ενεργούν μαζί χωρίς να δώσουν στον εαυτό τους την πολυτέλεια ενός διοικητή για τη μια ή για την άλλη [γραμμή], γιατί στους κόλπους των κοινωνιών μας, που καθεμιά τους αποτελείται από μια ομάδα ελεύθερων εργατών, θα είχαν την ανάγκη μιας κυβέρνησης; "
II
Αφού προσπαθούμε να δείξουμε με παραδείγματα ότι ακόμη και σήμερα, παρά την υπερβολική αδικία που πρωτοστατεί στην οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας, οι άνθρωποι, δεδομένου ότι τα συμφέροντά τους δεν είναι διαμετρικώς αντίθετα, γνωρίζουν πολύ καλά να συμφωνούν μεταξύ τους χωρίς την παρέμβαση της εξουσίας [autorité], δεν αγνοούμε τις αντιρρήσεις που κάποιοι θα μας απευθύνουν.
Τα παραδείγματα αυτά έχουν τη δική τους ελαττωματική πλευρά, διότι είναι αδύνατο να βρεις έστω και μια οργάνωση [organisation] που να αποτελεί εξαίρεση στην εκμετάλλευση του αδυνάτου από τον ισχυρό, του φτωχού από τον πλούσιο. Γι’ αυτό οι κρατιστές δεν θα παραλείψουν βέβαια να μας πουν με τη λογική που τους διακρίνει: " Βλέπετε καθαρά ότι η παρέμβαση του Κράτους είναι αναγκαία για να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή την εκμετάλλευση! ".
Μόνο που, λησμονώντας τα μαθήματα της ιστορίας, δεν θα μας πουν ως ποιο σημείο συνέβαλε το ίδιο το Κράτος στο να επιδεινώσουν αυτή την κατάσταση των πραγμάτων, δημιουργώντας το προλεταριάτο και παραδίδοντάς το στους εκμεταλλευτές. Και θα ξεχάσουν επίσης, να μας πουν, άν είναι δυνατό να σταματήσουμε την εκμετάλλευση ενόσω οι πρωταρχικές της αιτίες ? το Κεφάλαιο και η φτώχεια, δημιουργούμενη τεχνητά κατά τα δυο τρίτα από το Κράτος ? θα εξακολουθούν να υπάρχουν.
Αναφορικά με την πλήρη συμφωνία μεταξύ των σιδηροδρομικών εταιρειών, προβλέπεται ότι θα μας πουν: " Δεν βλέπετε λοιπόν, πώς οι σιδηροδρομικές εταιρείες πιέζουν και κακομεταχειρίζονται τους εργαζομένους τους και τους ταξειδιώτες! Είναι ανάγκη να παρεμβαίνει το Κράτος για να προστατεύει το λαό! "
Όμως, έχουμε πει και επαναλάβει τόσες φορές ότι, για όσον καιρό θα υπάρχουν καπιταλιστές, αυτές οι αυθαιρεσίες της εξουσίας θα διαιωνίζονται. Είναι ακριβώς το Κράτος ? ο υποτιθέμενος ευεργέτης ? που έχει δώσει στις εταιρείες αυτήν την τρομερή δύναμη που διαθέτουν σήμερα. Αυτό δεν έχει δημιουργήσει τις παραχωρήσεις[1], τις εγγυήσεις; Δεν έστειλε [το Κράτος] τα στρατεύματά του εναντίον των εργαζομένων στους σιδηροδρόμους που απεργούσαν; Και, στην αρχή (αυτό το βλέπουμε ακόμη στη Ρωσία), δεν επέκτεινε τα προνόμια μέχρι του σημείου να απαγορεύσει στον Τύπο να αναφέρει τα σιδηροδρομικά ατυχήματα για να μην πέσει η τιμή των μετοχών για τις οποίες ήταν εγγυητής [το Κράτος]; Στην πραγματικότητα, δεν έχει ευνοήσει το μονοπώλιο που έχρισε τους Βάντερμπιλτ [Vanderbilt] όπως και τους Πολυακώφ [Polyakoff], τους διευθυντές της P. L. M. και αυτούς της Gothard[2], " Βασιλείς της εποχής μας" ;
Επομένως, αν δίνουμε ως παράδειγμα την συνεννόηση που δημιουργείται σιωπηλά μεταξύ των σιδηροδρομικών γραμμών, δεν είναι ως μια ιδανική οικονομική διαχείριση, ούτε καν ως μια ιδανική τεχνική οργάνωση. Είναι για να δείξουμε ότι, αν οι καπιταλιστές, χωρίς άλλο σκοπό από αυτόν του να αυξήσουν τα εισοδήματά τους σε βάρος όλου του κόσμου, μπορούν να φτάσουν να εκμεταλλεύονται τις σιδηροδρομικές γραμμές χωρίς να ιδρύσουν για αυτό το λόγο ένα διεθνές γραφείο, οι ενώσεις των εργατών θα το καταφέρουν το ίδιο καλά, και ακόμη καλύτερα, χωρίς να διορίσουν υπουργό ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων.
Μια άλλη αντίρρηση παρουσιάζεται, φαινομενικά πιο σοβαρή. Θα μπορούσαν να μας πουν ότι η συνεννόηση για την οποία μας μιλούν, δεν είναι καθόλου ελεύθερη[3]: ότι οι μεγάλες εταιρείες δημιουργούν το νόμο για τις μικρές [εταιρείες]. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, για παράδειγμα, μια πλούσια εταιρεία που υποχρεώνει του ταξειδιώτες που πηγαίνουν από το Βερολίνο στη Μπάλ [Bâle], να περνούν από την Κολονία και τη Φρανκφούρτη, αντί να ακολουθήσουν το δρόμο της Λειψίας, μια άλλη που βάζει τα εμπορεύματα να μεταφέρονται σε κύκλους εκατό και διακοσίων χιλιομέτρων (με μακρινές διαδρομές) για να ευνοήσει ισχυρούς μετόχους [της], και τέλος, μια άλλη που καταστρέφει τις δευτερεύουσες γραμμές[4]. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ταξειδιώτες και εμπορεύματα υποχρεώνονται μερικές φορές να ακολουθήσουν απίθανες διαδρομές, ώστε να συσσωρεύονται τα δολλάρια στην τσέπη του Βάντερμπιλτ [Vanderbilt].
Η απάντησή μας θα είναι η ίδια. Όσο θα υπάρχει το Κεφάλαιο, το μεγάλο Κεφάλαιο [gros Capital] θα μπορεί πάντοτε να καταπιέζει [opprimer ] το μικρό [petit]. Όμως, η καταπίεση δεν απορρέει μόνο από το κεφάλαιο. Είναι κυρίως χάρη στην υποστήριξη του Κράτους, στο μονοπώλιο που δημιουργείται από το Κράτος για χάρη τους, που ορισμένες μεγάλες εταιρείες καταπιέζουν τις μικρές.
Ο Μαρξ έδειξε πολύ καλά πώς η αγγλική νομοθεσία έκανε τα πάντα για να καταστρέψει τη μικρή βιοτεχνία, για να βυθίσει τον αγρότη στη φτώχεια και να παραδώσει στους μεγαλοβιομήχανους στρατιές ξυπόλητων, που αναγκάζονται να εργάζονται για οποιοδήποτε μεροκάματο. Συμβαίνει ακριβώς το ίδιο με την νομοθεσία που αφορά στους σιδηροδρόμους. Γραμμές στρατηγικής σημασίας [Lignes stratégiques], γραμμές που επιχορηγούνται, γραμμές που απολαμβάνουν το μονοπώλιο του διεθνούς ταχυδρομείου, όλα μπήκαν στο παιχνίδι υπέρ των συμφερόντων των σπουδαίων του χρήματος [gros bonnets de la finance]. Αφότου ο Ρότσιλντ [Rothschild] ? δανειστής όλων των ευρωπαϊκών Κρατών ? δεσμεύει το κεφάλαιό του σε αυτόν τον σιδηρόδρομο, οι πιστοί του υπήκοοι [ses fidèles sujets], οι υπουργοί, θα κανονίσουν για να κερδίσει αυτός [το] επιπλέον.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ? αυτή τη δημοκρατία που οι αυταρχικοί μας δίνουν μερικές φορές ως παράδειγμα - η πιο σκανδαλώδης απάτη είναι αναμεμειγμένη σε όλα αυτά που αφορούν στους σιδηροδρόμους. Αν μια εταιρεία σκοτώνει [tue] τους ανταγωνιστές της με μια πολύ χαμηλή τιμή, είναι επειδή αυτή εξοφλείται από άλλη μεριά στη γη που το Κράτος, μέσω δωροδοκιών [pots de vin], της έχει παραχωρήσει. Τα προσφάτως δημοσιευμένα έγγραφα για το αμερικανικό σιτάρι μας έδειξαν το ρόλο του Κράτους σε αυτή την εκμετάλλευση του αδυνάτου από τον ισχυρό.
Ακόμη και εδώ, το Κράτος έχει δεκαπλασιάσει [και] εκατονταπλασιάσει τη δύναμη του μεγάλου κεφαλαίου [gros capital]. Και, αφού βλέπουμε τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών εταιρειών (ένα ακόμη προϊόν της ελεύθερης συνεννόησης) να επιτυγχάνουν μερικές φορές να προστατεύουν τις μικρές εταιρείες απέναντι στις μεγάλες, δεν έχουμε παρά να εκπλαγούμε με την εσωτερική δύναμη της ελεύθερης συμφωνίας, παρά την παντοδυναμία του μεγάλου κεφαλαίου που σιγοντάρεται.[5] [secondé] από το Κράτος.
Στην πραγματικότητα, οι μικρές εταιρείες ζουν [vivent], παρά την μεροληψία του Κράτους, και αν στην Γαλλία ? χώρα του συγκεντρωτισμού - δεν βλέπουμε παρά μόνο πέντε ή έξι μεγάλες εταιρείες, μετράμε περισσότερες από 110 στη Μεγάλη Βρετανία, που συνεννοούνται θαυμάσια και, σίγουρα, είναι καλύτερα οργανωμένες από τους γαλλικούς και γερμανικούς σιδηροδρόμους για τη γρήγορη μεταφορά των εμπορευμάτων και των ταξειδιωτών.
Εξάλλου, το ζήτημα δεν είναι αυτό. Το μεγάλο κεφάλαιο [gros capital], ευνοημένο από το Κράτος, μπορεί πάντοτε, εάν βρίσκει πλεονέκτημα***σε αυτό, να συντρίβει το μικρό [κεφάλαιο]. Αυτό που μας απασχολεί, είναι το εξής: η συνεννόηση μεταξύ των εκατοντάδων εταιρειών στις οποίες ανήκουν οι σιδηρόδρομοι της Ευρώπης δημιουργήθηκε με άμεσο τρόπο [directement], χωρίς παρέμβαση μιας κεντρικής κυβέρνησης[3], που δημιουργεί νόμο για τις διάφορες εταιρείες. Διατηρείται μέσω συνεδρίων, που απαρτίζονται από απεσταλμένους οι οποίοι συζητούν και υποβάλλουν στους εντολείς τους σχέδια[3] , όχι νόμους[3]. Είναι μια νέα αρχή [principe], που διαφέρει εντελώς από την κυβερνητική, μοναρχική ή δημοκρατική [républicain] αρχή, απόλυτη ή κοινοβουλευτική. Είναι ένας νεωτερισμός που εισάγεται, ακόμη διστακτικά [timidement], στα ήθη της Ευρώπης, αλλά ο οποίος έχει το μέλλον δικό του.
III
Πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει στα γραπτά των σοσιαλιστών-κρατιστών αναφωνήσεις του εξής είδους: " Και ποιος λοιπόν, θα επιφορτιστεί στη μέλλουσα κοινωνία να κανονίζει την κυκλοφορία στα κανάλια; Αν περνούσε από το μυαλό ενός από τους "συντρόφους"[2] σας αναρχικούς να βάλει τη βάρκα του στο μέσο ενός καναλιού και να κλείσει το δρόμο σε χιλιάδες πλοία ? ποιος λοιπόν θα τον συνέφερε στα λογικά του [le mettrait à la raison]; "
Παραδεχόμαστε ότι η υπόθεση είναι λίγο φανταστική. Αλλά θα μπορούσαμε να προσθέσουμε: " Και αν, για παράδειγμα, η τάδε κομμούνα ή η τάδε ομάδα ήθελαν να περάσουν οι βάρκες τους πριν τις άλλες, θα έφραζαν το κανάλι για να μεταφέρουν, ίσως, πέτρες, ενώ το σιτάρι που προορίζεται για μια άλλη κομμούνα θα παρέμενε στην αναμονή. -- Ποιος λοιπόν θα κανόνιζε την πορεία των πλοίων, αν δεν πρόκειται για την κυβέρνηση; "
Ε, λοιπόν, η αληθινή ζωή έχει επίσης δείξει ότι μπορούμε πολύ καλά να αποφύγουμε την κυβέρνηση, σε αυτήν την περίπτωση, όπως και σε άλλες. Η ελεύθερη συνεννόηση, η ελεύθερη οργάνωση αντικαθιστούν αυτόν τον πολυέξοδο και ενοχλητικό μηχανισμό και τα καταφέρνουν καλύτερα.
Γνωρίζουμε τι σημαίνουν τα κανάλια για την Ολλανδία, είναι οι δρόμοι της. Γνωρίζουμε επίσης ότι η κυκλοφορία γίνεται σε αυτά τα κανάλια. Αυτό που στη χώρα μας το μεταφέρουμε σε λιθόστρωτο δρόμο ή σιδηρόδρομο, στην Ολλανδία μεταφέρεται διαμέσου των καναλιών. Εκεί είναι που θα μπορούσαμε να χτυπιόμαστε για να περάσουν τα πλοία μας πριν από τα άλλα. Εκεί είναι που η κυβέρνηση θα έπρεπε να παρεμβαίνει για να βάζει τάξη στην κυκλοφορία!
Ε, λοιπόν, όχι. Πιο πρακτικοί οι Ολλανδοί, εδώ και πολύ καιρό, ήξεραν να τακτοποιήσουν τις δουλειές τους διαφορετικά, δημιουργώντας ένα είδος συνεταιρισμών, [δηλαδή] συνδικάτα βαρκάρηδων. Επρόκειτο για ελεύθερες συνενώσεις, που ανέκυψαν από τις ίδιες τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας. Το πέρασμα των πλοίων γινόταν ακολουθώντας μια συγκεκριμένη σειρά εγγραφής. Όλοι διαδέχονταν ο ένας τον άλλο εναλλάξ. Κανείς δεν μπορούσε να περάσει μπροστά από τους άλλους, με ποινή αποκλεισμού από το συνδικάτο. Κανείς δεν στάθμευε περισσότερο από συγκεκριμένο αριθμό ημερών στα λιμάνια φόρτωσης, και, αν δεν εύρισκε εμπορεύματα να πάρει κατά το χρονικό αυτό διάστημα, τόσο το χειρότερο για εκείνον, έφευγε άδειος, αλλά άφηνε τη θέση του στους νέο-αφιχθέντες. Ο αποκλεισμός [του λιμανιού] είχε έτσι αποφευχθεί, ακόμη και αν ο ανταγωνισμός των επιχειρηματιών ? συνέπεια της ατομικής ιδιοκτησίας ? ήταν άθικτος. Καταργείστε αυτόν εδώ, και η συνεννόηση θα γίνει ακόμη πιο εγκάρδια, πιο ισότιμη για όλους.
Δεν χρειάζεται να πούμε ότι ο ιδιοκτήτης κάθε πλοίου μπορούσε να προσχωρήσει ή όχι στο συνδικάτο. Αυτό ήταν δικό του θέμα, αλλά οι περισσότεροι προτιμούσαν να συμμετέχουν. Τα συνδικάτα προσφέρουν, εξάλλου, τόσο μεγάλα πλεονεκτήματα, ώστε έχουν εξαπλωθεί στο Ρήνο, στον [ποταμό] Βέζερ, στον [ποταμό] Όντερ, μέχρι το Βερολίνο. Οι βαρκάρηδες-καραβοκύρηδες δεν περίμεναν τον μεγάλο Μπίσμαρκ να κάνει την προσάρτηση της Ολλανδίας στη Γερμανία, την οποία ονομάζει " Ober-Haupt-General-Staats-Canal-Navigations-Rath " μαζί με πολλά γαλόνια που αντιστοιχούν στο μήκος του τίτλου της. Προτίμησαν να συνεννοηθούν σε διεθνές επίπεδο. Πολύ περισσότερο από αυτό: ένας αριθμός ιστιοφόρων που κάνουν το δρομολόγιο μεταξύ των γερμανικών λιμανιών και εκείνων της Σκανδιναβίας, όπως και της Ρωσίας, προσχώρησαν επίσης σε αυτά τα συνδικάτα, με σκοπό να κανονίζουν την κυκλοφορία στη Βαλτική και να εναρμονίσουν κάπως το μπέρδεμα [chassé-croisé] των πλεουμένων. Προκύπτοντας ελεύθερα, συγκεντρώνοντας τα μέλη τους εθελοντικά, αυτές οι ενώσεις δεν έχουν καμία σχέση με τις κυβερνήσεις.
Μπορεί, είναι πολύ πιθανό σε κάθε περίπτωση, ότι και σε αυτήν την περίπτωση το μεγάλο κεφάλαιο [grand capital] να καταπιέζει το μικρό. Μπορεί επίσης, το συνδικάτο να έχει τάσεις να αναδειχθεί σε μονοπώλιο - ιδίως με την πολύτιμη κηδεμονία του Κράτους, που δεν θα χάσει [ευκαιρία] να αναμειχθεί. Μόνο που, ας μην λησμονούμε ότι αυτά τα συνδικάτα αντιπροσωπεύουν μια συνένωση της οποίας τα μέλη δεν έχουν παρά μόνο προσωπικά συμφέροντα. Αλλά και ότι, αν κάθε εφοπλιστής αναγκαζόταν, με την κοινωνικοποίηση [socialisation] της παραγωγής, της κατανάλωσης και της συναλλαγής, να συμμετέχει ταυτόχρονα σε εκατό άλλες συνενώσεις απαραίτητες για την ικανοποίηση των αναγκών του, τα πράγματα θα άλλαζαν όψη. Ισχυρή στο νερό, η ομάδα των βαρκάρηδων θα αισθανόταν ανίσχυρη στην στερεή γη και θα περιόριζαν τις απαιτήσεις τους για να συνεννοηθούν με τους σιδηροδρόμους, τους βιοτέχνες και όλες τις άλλες συλλογικότητες [groupements].
Σε κάθε περίπτωση, χωρίς να μιλάμε για το μέλλον, ιδού ακόμη μια αυθόρμητη συνένωση που μπόρεσε να αποφύγει την κυβέρνηση. Ας περάσουμε σε άλλα παραδείγματα.
Αφού μιλάμε για πλεούμενα και πλοία, ας αναφέρουμε μια από τις ωραιότερες οργανώσεις που προέκυψαν στον αιώνα μας ? μια από αυτές για τις οποίες μπορούμε δικαίως να παινευτούμε. Είναι η αγγλική Ένωση διάσωσης (Lifeboat Association).
Ξέρουμε ότι κάθε χρόνο περισσότερα από χίλια πλοία πάνε και εξωκείλουν στις ακτές της Αγγλίας. Στην θάλασσα, ένα καλό πλεούμενο σπανίως φοβάται την καταιγίδα. Είναι κοντά στις ακτές που το περιμένουν οι κίνδυνοι. Θάλασσα ταραγμένη, που θα του κομματιάσει την πρύμνη, θύελλες που σηκώνουν τους ιστούς και τα πανιά του, ρεύματα που το καθιστούν ακυβέρνητο, βράχια και αβαθή πάνω στα οποία θα προσαράξει.
Έστω και αν άλλοτε οι κάτοικοι των ακτών άναβαν φωτιές για να τραβήξουν τα πλεούμενα πάνω στα βράχια και να αρπάξουν, σύμφωνα με το έθιμο, τα φορτία τους, έκαναν πάντοτε ό,τι ήταν δυνατό για να σώσουν το πλήρωμα[6]. Όταν αντιλαμβάνονταν ένα πλοίο σε κίνδυνο, έριχναν στη θάλασσα τα καρυδότσουφλά τους και έσπευδαν σε βοήθεια των ναυαγών πολύ συχνά για να βρουν και οι ίδιοι το θάνατο μέσα στα κύματα. Κάθε χωριουδάκι στην άκρη της θάλασσας έχει τους δικούς του μύθους ηρωισμού, που δείχνουν γυναίκες και άνδρες, για να σώσουν τα πληρώματα που χάνονται.
Το Κράτος, οι σοφοί έκαναν κάποια πράγματα για να μειώσουν τον αριθμό των δυστυχημάτων. Οι φάροι, τα σινιάλα, οι χάρτες, οι μετεωρολογικές προειδοποιήσεις τα έχουν μειώσει ασφαλώς, αρκετά. Αλλά, παραμένουν κάθε χρόνο χίλια πλεούμενα και περισσότερες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές για να σωθούν.
Και μερικοί άνθρωποι με καλή θέληση μπήκαν στη δουλειά. Καλοί ναυτικοί οι ίδιοι, φαντάστηκαν ένα πλοίο διάσωσης που να μπορεί να αψηφά την καταιγίδα χωρίς να αναποδογυρίζουν ούτε να βουλιάζουν, και έκαναν εκστρατεία για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό για το εγχείρημα, για να βρουν τα απαραίτητα χρήματα, για να ναυπηγήσουν πλοία και για να τα τοποθετήσουν στις ακτές παντού όπου μπορούσαν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους.
Αυτοί εκεί οι άνθρωποι δεν ήταν ιακωβίνοι, δεν απευθύνθηκαν στην κυβέρνηση. Είχαν κατανοήσει ότι για να πάει καλά το εγχείρημά τους, τους χρειαζόταν η συνδρομή, η εκπαίδευση των ναυτικών, η γνώση τους για την περιοχή ? ιδίως η αφοσίωσή τους. Και για να βρουν ανθρώπους που, στο πρώτο σινιάλο, να ρίχνονται νύχτα μέσα στο χάος των κυμάτων, που να μην αφήνουν τους εαυτούς τους να τους σταματήσουν ούτε τα σκοτάδια, και να αγωνίζονται πέντε, έξι, δέκα ώρες ενάντια στις παλίρροιες πριν να πλησιάσουν το πλοίο που κινδυνεύει, ανθρώπους έτοιμους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν τη ζωή των άλλων, χρειάζεται το συναίσθημα της αλληλεγγύης, το πνεύμα της θυσίας που δεν αγοράζονται με κάποιο γαλόνι.
Αυτό ήταν λοιπόν, μια κίνηση εντελώς αυθόρμητη, που δημιουργήθηκε από την ελεύθερη συνεννόηση και την ιδιωτική πρωτοβουλία [initiative individuelle]. Εκατοντάδες τοπικές ομάδες εμφανίστηκαν κατά μήκος των ακτών. Οι ιδρυτές είχαν το μυαλό να μην επιβληθούν ως δάσκαλοι. Ζήτησαν τα φώτα στα χωριουδάκια των ψαράδων. Ένας λόρδος έστειλε 25.000 φράγκα για να ναυπηγήσουν ένα πλοίο διάσωσης σε ένα παράκτιο χωριό, η προσφορά έγινε δεκτή, αλλά άφησε την πραγματοποίηση στην επιλογή των ψαράδων και των ναυτικών της περιοχής.
Δεν ήταν στην Ναυαρχία που έφτιαξαν τα σχέδια των καινούριων πλοίων. “Γιατί είναι σημαντικό ? διαβάζουμε στην έκθεση της Ένωσης ? να έχουν οι διασώστες πλήρη εμπιστοσύνη στο πλοιάριο που μπαίνουν, η Επιτροπή επιφορτίζεται ιδίως με το καθήκον να δώσει στα πλοία τη μορφή και το πλήρωμα που μπορεί να επιθυμούν οι ίδιοι οι διασώστες". Έτσι, κάθε χρονιά φέρνει και μια νέα τελειοποίηση.
Όλα [γίνονται] από τους εθελοντές, που οργανώνονται σε επιτροπές ή τοπικές ομάδες! Όλα [γίνονται] με την αμοιβαία βοήθεια και με τη συνεννόηση! ? Ω, οι αναρχικοί! Και δεν ζητάνε τίποτε από τους φορολογουμένους, και πέρυσι τους ήρθαν ένα εκατομμύριο 76 χιλιάδες φράγκα από αυθόρμητες συνεισφορές.
Όσο για τα αποτελέσματα, ιδού:
Η Ένωση διέθετε το 1891 293 πλοία διάσωσης. Την ίδια χρονιά έσωσε 601 ναυαγούς και 33 πλοία. Από την ίδρυσή της έχει σώσει 32 671 ανθρώπους.
Το 1886, έχοντας διακινδυνεύσει τρία πλοία διάσωσης με όλο τους το πλήρωμα, εκατοντάδες νέοι εθελοντές ήρθαν να εγγραφούν, να οργανωθούν σε τοπικές ομάδες και αυτό το ξεσήκωμα είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή μιας εικοσάδας επιπλέον πλοίων.
Σημειώνουμε παρεμπιπτόντως ότι η Ένωση στέλνει κάθε χρόνο στους ψαράδες και στους ναυτικούς εξαιρετικής ποιότητας βαρόμετρα σε τιμή τρεις φορές χαμηλότερη από την πραγματική τους αξία. Διαδίδει την μετεωρολογική γνώση και κρατάει τους ενδιαφερόμενους ενήμερους για τις ξαφνικές μεταβολές που προβλέπουν οι σοφοί.
Επαναλαμβάνουμε ότι οι εκατοντάδες μικρές επιτροπές ή τοπικές ομάδες δεν είναι οργανωμένες ιεραρχικά και αποτελούνται μόνο από εθελοντές διασώστες και από κόσμο που ενδιαφέρεται για αυτό το έργο. Η κεντρική Επιτροπή, που είναι περισσότερο κέντρο ανταπόκρισης [centre de correspondances], δεν παρεμβαίνει με κανένα τρόπο.
Είναι αλήθεια ότι, όταν πρόκειται μέσα στην περιοχή να ψηφίσουν για ένα ζήτημα εκπαίδευσης ή τοπικής εισφοράς, αυτές οι επιτροπές δεν παίρνουν, ως τέτοιες, μέρος στις διασκέψεις ? ταπεινοφροσύνη που οι εκλεγμένοι ενός δημοτικού συμβουλίου δυστυχώς δεν μιμούνται. Αλλά, από την άλλη πλευρά, αυτοί οι γενναίοι άνθρωποι δεν δέχονται, αυτοί που ποτέ δεν αψήφησαν την καταιγίδα να τους φτιάξουν νόμους για τη διάσωση. Στο πρώτο σήμα κινδύνου, προστρέχουν, μαζεύονται και προχωρούν ταχύτατα. Καθόλου γαλόνια, πολλή καλή θέληση.
Ας δούμε ένα άλλο σωματείο του ίδιου είδους, αυτό του Ερυθρού Σταυρού. Λίγη σημασία έχει το όνομά του: ας δούμε αυτό που είναι.
Φανταστείτε ότι κάποιος ερχόταν να σας πει πριν είκοσι πέντε χρόνια: " Το Κράτος, όσο ικανό και αν είναι ώστε να σφαγιαστούν είκοσι χιλιάδες άνθρωποι σε μια μέρα και να τραυματιστούν πενήντα χιλιάδες, είναι ανίκανο να δώσει βοήθεια στα ίδια του τα θύματα. Χρειάζεται λοιπόν ? όσο υπάρχει πόλεμος ? να παρεμβαίνει η ιδιωτική πρωτοβουλία [initiative privée] και οι άνθρωποι με καλή θέληση να οργανώνονται σε διεθνές επίπεδο για αυτό το έργο ανθρωπισμού! "
Τί κατακλυσμός εμπαιγμών δεν θα είχαμε ρίξει σε αυτόν που θα είχε τολμήσει να μιλήσει έτσι! Θα τον είχαμε, κατ’ αρχάς μεταχειριστεί ως ουτοπιστή, και, αν στη συνέχεια καταδεχόμασταν να ανοίξει το στόμα του, θα του είχαμε απαντήσει: " Οι εθελοντές θα λείπουν ακριβώς από εκεί όπου η ανάγκη [τους] θα είναι πιο αισθητή. Τα ελεύθερα νοσοκομεία σας θα είναι όλα συγκεντρωμένα σε ασφαλές μέρος, ενώ θα έχουν πλήρη έλλειψη τραυματιοφορείων. Οι εθνικές αψιμαχίες θα τα καταφέρουν τόσο καλά ώστε οι καημένοι στρατιώτες να πεθάνουν αβοήθητοι." Τόσοι πολλοί ομιλητές, τόσες πολλές αποθαρρυντικές σκέψεις. Ποιος από μας δεν έχει ακούσει να δημηγορούν [κάποιο] σε αυτόν τον τόνο!
Ε, λοιπόν, ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Σωματεία του Ερυθρού Σταυρού οργανώθηκαν ελεύθερα παντού, σε κάθε χώρα, σε χιλιάδες μέρη, και όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1870-71, οι εθελοντές άρχισαν δουλειά. Άνδρες και γυναίκες έτρεξαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Νοσοκομεία [και] ασθενοφόρα οργανώθηκαν κατά χιλιάδες. Επιστρατεύτηκαν τραίνα που μετέφεραν τραυματιοφορεία, τρόφιμα, κλινοσκεπάσματα, φάρμακα για τους τραυματίες. Οι αγγλικές επιτροπές έστειλαν ολόκληρες αποστολές με τρόφιμα, ρουχισμό, εργαλεία, σπόρους για τη σπορά, ζώα κτηνοτροφίας, μέχρι και άροτρα ατμού με τους οδηγούς τους για να βοηθήσουν στο όργωμα των περιοχών που καταστράφηκαν από τον πόλεμο! Συμβουλευτείτε μόνο τον Ερυθρό Σταυρό του Γουσταύου Μουανιέ [Gustave Moynier], και θα εκπλαγείτε πραγματικά με την έκταση του έργου που πραγματοποιήθηκε.
Όσο για τους προφήτες τους πάντα έτοιμους να αρνηθούν το κουράγιο, τη λογική, την εξυπνάδα [που υπάρχουν] στους άλλους ανθρώπους, και που πιστεύουν ότι μόνο αυτοί είναι ικανοί να βάλουν τον κόσμο σε τάξη, καμιά από τις προβλέψεις τους δεν πραγματοποιήθηκε.
Η αφοσίωση των εθελοντών του Ερυθρού Σταυρού υπήρξε πέρα από κάθε εγκώμιο. Δεν ζητούσαν παρά μόνο να καταλαμβάνουν τις πιο επικίνδυνες θέσεις. Και, ενώ οι μισθωτοί γιατροί του Κράτους το έβαζαν στα πόδια μαζί με το στρατιωτικό τους επιτελείο μόλις πλησίαζαν οι Πρώσσοι, οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού συνέχιζαν το έργο τους κάτω από τις σφαίρες, υποφέροντας τις αγριότητες των αξιωματικών του Μπίσμαρκ και του Ναπολέοντα, παρέχοντας τις ίδιες φροντίδες στους τραυματίες κάθε εθνικότητας. Ολλανδοί και Ιταλοί, Σουηδοί και Βέλγοι ? μέχρι και Ιάπωνες και Κινέζοι ? συνεννοούνταν θαυμάσια. Μοίραζαν τα νοσοκομεία τους και τα τραυματιοφορεία τους σύμφωνα με τις ανάγκες της στιγμής. Ανταγωνίζονταν ιδίως για την υγιεινή των νοσοκομείων τους. Και πόσοι Γάλλοι δεν μιλούν ακόμη με βαθιά ευγνωμοσύνη για τις τρυφερές φροντίδες που έλαβαν εκ μέρους της τάδε ολλανδής ή γερμανίδας εθελόντριας στα τραυματιοφορεία του Ερυθρού Σταυρού!
Τί σημασία έχουν [αυτά] για τον αυταρχικό! Το ιδανικό του είναι ο συνταγματάρχης, ο υπάλληλος του Κράτους. Στο διάολο λοιπόν, ο Ερυθρός Σταυρός με τα υγειονομικά του νοσοκομεία [hôpitaux hygiéniques], αν οι νοσοκόμοι δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι!
Ιδού λοιπόν, μια οργάνωση, που γεννήθηκε χθες και που αριθμεί αυτή τη στιγμή εκατοντάδες χιλιάδες μέλη. Που διαθέτει τραυματιοφορεία, νοσοκομεία, τραίνα, που επεξεργάζεται νέες μεθόδους στην θεραπεία των τραυμάτων, και που οφείλεται στην αυθόρμητη πρωτοβουλία κάποιων ανθρώπων με αισθήματα [hommes de coeur].
Θα μας πουν ίσως ότι τα Κράτη είναι κάπως αναμεμειγμένα σε αυτήν την οργάνωση; - Ναι, τα Κράτη έβαλαν χέρι για να αρπάξουν [y ont mis la main pour s'en emparer]. Οι διευθύνουσες επιτροπές προεδρεύονται από αυτούς που οι λακέδες ονομάζουν βασιλικούς οίκους. Αυτοκράτορες και βασίλισσες παρέχουν την κηδεμονία τους στις εθνικές επιτροπές. Αλλά δεν είναι σε αυτή την κηδεμονία που οφείλεται η επιτυχία της οργάνωσης. Είναι στις χίλιες τοπικές επιτροπές κάθε έθνους [de chaque nation], στην δράση των ατόμων [individus], στην αφοσίωση όλων εκείνων που αναζητούν να ανακουφίσουν τα θύματα του πολέμου. Και αυτή η αφοσίωση θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, εάν τα Κράτη δεν ανακατεύονταν καθόλου!
Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι υπό τις διαταγές μιας διεθνούς διευθύνουσας επιτροπής που Άγγλοι και Ιάπωνες, Σουηδοί και Κινέζοι προθυμοποιήθηκαν να στείλουν τη βοήθειά τους στους τραυματίες του 1871. Δεν είναι υπό τις διαταγές ενός διεθνούς υπουργείου που τα νοσοκομεία ανεγείρονταν στο κατεστραμμένο έδαφος, και που τραυματιοφορεία μεταφέρονταν στα πεδία της μάχης. Ήταν με την πρωτοβουλία των εθελοντών κάθε χώρας. Αφ’ ης στιγμής βρίσκονταν στην [εμπόλεμη] περιοχή, δεν πήραν τα άλογα [να φύγουν], όπως το προέβλεπαν οι ιακωβίνοι. Άρχισαν όλοι δουλειά χωρίς διάκριση εθνικοτήτων.
Μπορούμε να λυπόμαστε που τόσο μεγάλες προσπάθειες τίθενται στην υπηρεσία ενός τόσο άσχημου σκοπού και να αναρωτηθούμε όπως το παιδί του ποιητή: " Γιατί τους τραυματίζουμε, αν τους γιατρεύουμε μετά;" Επιδιώκοντας να γκρεμίσουμε τη δύναμη του Κεφαλαίου και την εξουσία των αστών, δουλεύουμε για να βάλουμε τέλος στους σκοτωμούς, και θα μας άρεσε πολύ περισσότερο να βλέπουμε τους εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού να αναπτύσσουν τη δράση τους για να κατορθώσουν μαζί με μας να καταργήσουμε τον πόλεμο.
Αλλά έπρεπε να αναφέρουμε αυτήν την τεράστια οργάνωση ως μια επιπλέον απόδειξη των γόνιμων αποτελεσμάτων που παράγονται με την ελεύθερη συνεννόηση και την ελεύθερη συμπαράσταση.
Αν θέλουμε να πολλαπλασιάσουμε τα παραδείγματα που παίρνουμε από την τέχνη του να σκοτώνει [κανείς] τους ανθρώπους, δεν θα τελειώνουμε.
Μας αρκεί να αναφέρουμε μόνο τα αναρίθμητα σωματεία, στα οποία οφείλει κυρίως τη δύναμή του ο γερμανικός στρατός, που δεν βασίζεται μόνο στην πειθαρχία του, όπως πιστεύουν πολλοί. Αυτά τα σωματεία πολλαπλασιάζονται στην Γερμανία και έχουν ως σκοπό να διαδίδουν τη στρατιωτική γνώση. Σε ένα από τα τελευταία συνέδρια της γερμανικής στρατιωτικής Συμμαχίας (Kriegerbund), είδαμε τους απεσταλμένους των 2.452 σωματείων, που περιελάμβαναν 151.712 μέλη, και [είναι] όλα ομόσπονδα μεταξύ τους.
Σωματεία σκοποβολής, σωματεία στρατιωτικών παιγνίων, στρατηγικών παιχνιδιών, τοπογραφικών μελετών, ιδού τα εργαστήρια όπου δημιουργούνται οι τεχνικές γνώσεις του γερμανικού στρατού, όχι στις στρατιωτικές σχολές. Είναι ένα εξαιρετικό δίκτυο σωματείων κάθε είδους, που συγκεντρώνει στρατιωτικούς και πολίτες, γεωγράφους και γυμναστές, κυνηγούς και τεχνικούς, που ανακύπτουν αυθόρμητα, οργανώνονται, φτιάχνουν ομοσπονδίες, συζητούν και πάνε και κάνουν εξερευνήσεις στην εξοχή. Είναι αυτές οι εθελοντικές και ελεύθερες συνενώσεις που απαρτίζουν την αληθινή δύναμη του γερμανικού στρατού.
Ο σκοπός τους είναι βδελυρός. Είναι η διατήρηση της αυτοκρατορίας. Αλλά, αυτό που έχει σημασία να διακρίνουμε, είναι ότι το Κράτος ? παρά την "μεγαλειώδη" του αποστολή, την στρατιωτική οργάνωση ? κατάλαβε ότι η ανάπτυξη [της] θα ήταν πολύ περισσότερο σίγουρη, όσο θα αφηνόταν στην ελεύθερη συνεννόηση των ομάδων και στην ελεύθερη πρωτοβουλία των ατόμων [individus].
Ακόμη και στο θέμα του πολέμου, είναι η ελεύθερη συνεννόηση στην οποία ανατρέχουμε σήμερα, και για να επιβεβαιώσουμε την άποψή μας, μας αρκεί να αναφέρουμε τις τρεις χιλιάδες άγγλους εθελοντές, την αγγλική εθνική Ένωση πυροβολικού και το Σωματείο που οργανώνεται τώρα για την άμυνα των ακτών της Αγγλίας, το οποίο, βεβαίως, αν συσταθεί, θα δραστηριοποιείται διαφορετικά από το υπουργείο ναυτιλίας με τους θωρακοφόρους του που χοροπηδούν, και τις λόγχες του που λυγίζουν λες και είναι από μολύβι.
Παντού το Κράτος παραιτείται, εγκαταλείπει τις πανάγιες λειτουργίες του στους ιδιώτες [particuliers]. Παντού, η ελεύθερη οργάνωση καταπατά τους τομείς του [Κράτους]. Όμως, όλα τα γεγονότα που μόλις αναφέραμε μετά βίας επιτρέπουν να διαβλέψουμε αυτό που η ελεύθερη συνεννόηση μας επιφυλάσσει στο μέλλον, όταν δεν θα υπάρχει πια Κράτος.
Έτσι συνηθισμένοι που είμαστε, από [τις] κληρονομικές [μας] προκαταλήψεις και μια εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση απολύτως λανθασμένες, να μην βλέπουμε παντού παρά μόνο κυβέρνηση, νομοθεσία και δικαστήρια, καταντάμε να πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι θα αλληλοσπαραζόμαστε σαν θηρία την ημέρα που ο αστυνομικός δεν θα είχε πια τα μάτια του στραμμένα επάνω μας, ότι θα ερχόταν το χάος εάν η εξουσία χανόταν σε κάποιον κατακλυσμό. Και περνάμε, χωρίς να το αντιληφθούμε, δίπλα από χιλιάδες και χιλιάδες ανθρώπινες συναθροίσεις [groupements] που δημιουργούνται ελεύθερα, χωρίς καμία παρέμβαση του νόμου, και οι οποίες κατορθώνουν να πραγματοποιούν έργα απείρως ανώτερα από εκείνα που δημιουργούνται υπό την κυβερνητική κηδεμονία.
Ανοίξτε μια ημερήσια εφημερίδα. Οι σελίδες της στο σύνολό τους είναι αφιερωμένες στις πράξεις των κυβερνήσεων, στις πολιτικές σκευωρίες. Διαβάζοντάς την, ένα Κινέζος θα πίστευε ότι στην Ευρώπη τίποτε δεν γίνεται χωρίς τη διαταγή κάποιου αφέντη. Βρείτε ο,τιδήποτε για τους θεσμούς που γεννιούνται, επεκτείνονται και αναπτύσσονται χωρίς υπουργικές διατάξεις! Τίποτε ή σχεδόν τίποτε! Και αν ακόμη υπάρχει μια στήλη με "Διάφορα γεγονότα", είναι επειδή αυτά συνδέονται με την αστυνομία. Ένα οικογενειακό δράμα, μια πράξη εξέγερσης δεν θα αναφερθούν παρά μόνο αν εμφανιστούν οι αστυφύλακες [sergents de ville].
Τριακόσια πενήντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι αγαπούν ή μισούν ο ένας τον άλλο, εργάζονται, ή ζουν από τα εισοδήματά τους, υποφέρουν ή ευχαριστιούνται. Αλλά, η ζωή τους, οι πράξεις τους (με εξαίρεση τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον αθλητισμό), όλα παραμένουν αγνοημένα από τις εφημερίδες, εάν οι κυβερνήσεις δεν παρέμβουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ιστορία. Γνωρίζουμε και τις πιο μικρές λεπτομέρειες της ζωής ενός βασιλιά ή ενός κοινοβουλίου ? διατηρήθηκαν για μας όλα τα λόγια, καλά και άσχημα, που ειπώθηκαν μέσα στις φλυαρίες, "που ποτέ δεν επηρέασαν την ψήφο έστω ενός μέλους", όπως έλεγε ένας παλιός βουλευτής. Οι επισκέψεις των βασιλιάδων, η καλή ή κακή διάθεση του πολιτικού, τα αστεία του και οι δολοπλοκίες του, όλα αυτά διατηρούνται με φροντίδα για τους μεταγενέστερους. Αλλά υποφέρουμε τα πάνδεινα [toutes les peines du monde] για να ανασυνθέσουμε τη ζωή μιας πόλης του Μεσαίωνα, να γνωρίσουμε το μηχανισμό εκείνου του εκτεταμένου ανταλλακτικού εμπορίου που λάμβανε χώρα στις εμπορικές πόλεις [villes hanséatiques], ή, ακόμη, να μάθουμε πώς η πόλη της Ρουέν έχτισε τον καθεδρικό της. Αν κάποιος σοφός πέρασε τη ζωή του μελετώντας, τα έργα του παραμένουν άγνωστα και οι "κοινοβουλευτικές ιστορίες", δηλαδή οι ψεύτικες, αφού δεν μιλούν παρά για μια μόνο πλευρά της ζωής των κοινωνιών, πολλαπλασιάζονται, διαδίδονται, διδάσκονται στα σχολεία.
Και εμείς, δεν αντιλαμβανόμαστε ούτε το θαυμάσιο έργο που δημιουργεί κάθε μέρα την τυχαία συνάθροιση των ανθρώπων, και το οποίο αποτελεί το κύριο έργο [oeuvre capitale] του αιώνα μας.
Για αυτό εμείς προτείνουμε να αναδείξουμε μερικές από αυτές τις εκδηλώσεις τις πιο εντυπωσιακές, και να δείξουμε ότι οι άνθρωποι - αφού τα συμφέροντά τους δεν είναι απολύτως αντιτιθέμενα ? συνεννοούνται θαυμάσια για να ενεργήσουν από κοινού σε πολύ περίπλοκα ζητήματα.
Είναι εντελώς προφανές ότι στην παρούσα κοινωνία, η οποία βασίζεται στην ιδιοκτησία, δηλαδή στην απογύμνωση [spoliation] και στον όχι ευφυή, επομένως ηλίθιο, ατομικισμό, τα γεγονότα αυτού του είδους είναι κατ’ ανάγκη περιορισμένα. Η συνεννόηση δεν είναι πάντα τελείως ελεύθερη και λειτουργεί συχνά για έναν ευτελή, αν όχι βδελυρό σκοπό.
Όμως, αυτό που έχει σημασία για μας, δεν είναι να βρούμε παραδείγματα για να τα μιμηθούμε τυφλά και στο εξής η παρούσα κοινωνία να μην ξέρει να μας προσφέρει. Αυτό που χρειαζόμαστε, είναι να δείξουμε ότι, παρά τον αυταρχικό ατομικισμό που μας πνίγει, υπάρχει πάντοτε μέσα στο σύνολο της ζωής μας ένα πολύ μεγάλο μέρος όπου δεν ενεργούμε παρά μόνο με ελεύθερη συνεννόηση ? και ότι είναι πολύ πιο εύκολο από το να σκεφτούμε να αποφεύγουμε την κυβέρνηση [qu'on ne pense de se passer de gouvernement].
Προς υποστήριξη της θέσης μας, έχουμε ήδη αναφέρει τους σιδηροδρόμους και πρόκειται να αναφερθούμε σε αυτούς για άλλη μια φορά.
Γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη έχει ένα δίκτυο σιδηροδρομικών γραμμών 280.000 χιλιομέτρων, και ότι πάνω σε αυτό το δίκτυο μπορούμε να κυκλοφορούμε σήμερα ? από το βορρά στο νότο, από το βράδυ ως το πρωί, από τη Μαδρίτη στην [Αγία] Πετρούπολη [Pétersbourg] και από το Καλαί στην Κωνσταντινούπολη, - χωρίς να ταλαιπωρούμαστε με στάσεις, χωρίς καν να αλλάζουμε βαγόνι (όταν ταξειδεύουμε με ταχεία). Ακόμη καλύτερο παράδειγμα: ένα δέμα σε ένα σταθμό θα πάει να βρει τον παραλήπτη οπουδήποτε, στην Τουρκία ή στην Κεντρική Ασία, χωρίς κάποιαν άλλη διατύπωση για τον αποστολέα από το να γράψει το μέρος του προορισμού σε ένα κομμάτι χαρτί.
Αυτό το αποτέλεσμα μπορούσε να επιτευχθεί με δύο τρόπους. Είτε ένας Ναπολέων, ένα Μπίσμαρκ, ένας οποιοσδήποτε δυνάστης θα είχε κατακτήσει την Ευρώπη και από το Παρίσι, το Βερολίνο ή τη Ρώμη θα είχε χαράξει πάνω σε ένα χάρτη της κατευθύνσεις των σιδηροδρομικών γραμμών και θα είχε καθορίσει την πορεία των τραίνων. Ο ηλίθιος εστεμμένος, ο Νικόλαος ο Α΄ ονειρεύτηκε να ενεργήσει έτσι. Όταν του παρουσίασαν τα σχέδια των σιδηροδρόμων μεταξύ Μόσχας και Πετρούπολης, πήρε ένα χάρακα και χάραξε πάνω στο χάρτη της Ρωσίας μια ευθεία γραμμή μεταξύ των δύο της πρωτευουσών λέγοντας: "Ορίστε η γραμμή." Και ο σιδηρόδρομος έγινε σε ευθεία γραμμή, περιλαμβάνοντας βαθιές χαράδρες, υψώνοντας ιλιγγιώδη γεφύρια που χρειάστηκε να τα εγκαταλείψουν σε λίγα χρόνια, αφού κόστιζαν κατά μέσο όρο δύο με τρία εκατομμύρια ανά χιλιόμετρο.
Ορίστε μια από τις λύσεις, αλλά αλλού τα καταφέρνουν αλλιώς. Οι σιδηρόδρομοι κατασκευάστηκαν σε τμήματα. Τα τμήματα ενώθηκαν μεταξύ τους. Και μετά, οι εκατό διαφορετικές εταιρείες στις οποίες ανήκαν αυτά τα τμήματα επιχείρησαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για να συντονιστούν τα τραίνα τους στην άφιξη και στην αναχώρηση, για να κυλήσουν επάνω στις γραμμές τους βαγόνια κάθε προέλευσης, χωρίς να ξεφορτώνουν τα εμπορεύματα περνώντας από το ένα δίκτυο στο άλλο.
Όλα αυτά έγιναν με την ελεύθερη συνεννόηση, με την ανταλλαγή επιστολών και προτάσεων, με συνέδρια όπου οι απεσταλμένοι έρχονταν να συζητήσουν ένα συγκεκριμένο ζήτημα ? όχι για να νομοθετήσουν ? και μετά τα συνέδρια οι απεσταλμένοι επέστρεφαν στις εταιρείες τους όχι με ένα νόμο, αλλά με ένα σχέδιο συμβολαίου να το επικυρώσουν ή να το απορρίψουν.
Βεβαίως, υπήρξαν προβλήματα. Ασφαλώς, υπήρξαν ξεροκέφαλοι που δεν ήθελαν να πεισθούν. Αλλά, το κοινό συμφέρον κατέληξε να συντονίσει όλον τον κόσμο χωρίς να χρειαστεί να καλέσουν στρατεύματα εναντίον των δυστρόπων.
Αυτό το τεράστιο δίκτυο σιδηροδρόμων που συνδέονται μεταξύ τους, και αυτή η καταπληκτική κυκλοφορία την οποία επιτρέπουν, αποτελούν αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό γεγονός [trait] του αιώνα μας. Και οφείλονται στην ελεύθερη συνεννόηση. Αν κάποιος το είχε προβλέψει και το είχε προφητεύσει, πριν πενήντα χρόνια, οι παππούδες μας θα τον είχαν θεωρήσει τρελό ή ηλίθιο. Θα είχαν φωνάξει: "Ποτέ δεν θα καταφέρετε να συνεννοηθούν με λογική εκατό εταιρείες μετόχων! Είναι μια ουτοπία, ένα παραμύθι αυτά που μας λέτε εδώ πέρα. Μια κεντρική κυβέρνηση με ένα δυναμικό διευθυντή [directeur à poigne] θα μπορούσε μόνο να το επιβάλει."
Ε, λοιπόν, αυτό που είναι το πιο ενδιαφέρον μέσα σε αυτήν την οργάνωση είναι ότι δεν υπάρχει καμιά κεντρική ευρωπαϊκή κυβέρνηση σιδηροδρόμων! Καμιά! Ούτε δείγμα από υπουργό σιδηροδρόμων, δικτάτορα, ούτε καν ένα κοινοβούλιο για την ήπειρο, ούτε καν μια διευθύνουσα επιτροπή! Όλα γίνονται με συμβόλαια.
Και ρωτάμε τον κρατιστή που υποστηρίζει ότι " ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κεντρική κυβέρνηση, έστω και για να κανονίζουμε την κυκλοφορία", τον ρωτάμε:
" Μα πώς μπορούν και την ξεπερνούν οι σιδηρόδρομοι της Ευρώπης; Πώς κατορθώνουν ώστε να ταξειδεύουν χιλιάδες ταξειδιώτες και βουνά εμπορευμάτων διασχίζοντας ολόκληρη ήπειρο; Αν οι εταιρείες που έχουν ιδιοκτησία τους τους σιδηροδρόμους, μπορούν να συνεννοούνται μεταξύ τους, γιατί οι εργάτες που θα έθεταν στην κατοχή τους της σιδηροδρομικές γραμμές δεν θα συντονίζονταν με τον ίδιο τρόπο; Και αν η εταιρεία της γραμμής Πετρούπολη-Βαρσοβία και εκείνη της γραμμής Παρίσι-Μπελφόρ μπορούν να ενεργούν μαζί χωρίς να δώσουν στον εαυτό τους την πολυτέλεια ενός διοικητή για τη μια ή για την άλλη [γραμμή], γιατί στους κόλπους των κοινωνιών μας, που καθεμιά τους αποτελείται από μια ομάδα ελεύθερων εργατών, θα είχαν την ανάγκη μιας κυβέρνησης; "
II
Αφού προσπαθούμε να δείξουμε με παραδείγματα ότι ακόμη και σήμερα, παρά την υπερβολική αδικία που πρωτοστατεί στην οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας, οι άνθρωποι, δεδομένου ότι τα συμφέροντά τους δεν είναι διαμετρικώς αντίθετα, γνωρίζουν πολύ καλά να συμφωνούν μεταξύ τους χωρίς την παρέμβαση της εξουσίας [autorité], δεν αγνοούμε τις αντιρρήσεις που κάποιοι θα μας απευθύνουν.
Τα παραδείγματα αυτά έχουν τη δική τους ελαττωματική πλευρά, διότι είναι αδύνατο να βρεις έστω και μια οργάνωση [organisation] που να αποτελεί εξαίρεση στην εκμετάλλευση του αδυνάτου από τον ισχυρό, του φτωχού από τον πλούσιο. Γι’ αυτό οι κρατιστές δεν θα παραλείψουν βέβαια να μας πουν με τη λογική που τους διακρίνει: " Βλέπετε καθαρά ότι η παρέμβαση του Κράτους είναι αναγκαία για να βάλουμε ένα τέλος σε αυτή την εκμετάλλευση! ".
Μόνο που, λησμονώντας τα μαθήματα της ιστορίας, δεν θα μας πουν ως ποιο σημείο συνέβαλε το ίδιο το Κράτος στο να επιδεινώσουν αυτή την κατάσταση των πραγμάτων, δημιουργώντας το προλεταριάτο και παραδίδοντάς το στους εκμεταλλευτές. Και θα ξεχάσουν επίσης, να μας πουν, άν είναι δυνατό να σταματήσουμε την εκμετάλλευση ενόσω οι πρωταρχικές της αιτίες ? το Κεφάλαιο και η φτώχεια, δημιουργούμενη τεχνητά κατά τα δυο τρίτα από το Κράτος ? θα εξακολουθούν να υπάρχουν.
Αναφορικά με την πλήρη συμφωνία μεταξύ των σιδηροδρομικών εταιρειών, προβλέπεται ότι θα μας πουν: " Δεν βλέπετε λοιπόν, πώς οι σιδηροδρομικές εταιρείες πιέζουν και κακομεταχειρίζονται τους εργαζομένους τους και τους ταξειδιώτες! Είναι ανάγκη να παρεμβαίνει το Κράτος για να προστατεύει το λαό! "
Όμως, έχουμε πει και επαναλάβει τόσες φορές ότι, για όσον καιρό θα υπάρχουν καπιταλιστές, αυτές οι αυθαιρεσίες της εξουσίας θα διαιωνίζονται. Είναι ακριβώς το Κράτος ? ο υποτιθέμενος ευεργέτης ? που έχει δώσει στις εταιρείες αυτήν την τρομερή δύναμη που διαθέτουν σήμερα. Αυτό δεν έχει δημιουργήσει τις παραχωρήσεις[1], τις εγγυήσεις; Δεν έστειλε [το Κράτος] τα στρατεύματά του εναντίον των εργαζομένων στους σιδηροδρόμους που απεργούσαν; Και, στην αρχή (αυτό το βλέπουμε ακόμη στη Ρωσία), δεν επέκτεινε τα προνόμια μέχρι του σημείου να απαγορεύσει στον Τύπο να αναφέρει τα σιδηροδρομικά ατυχήματα για να μην πέσει η τιμή των μετοχών για τις οποίες ήταν εγγυητής [το Κράτος]; Στην πραγματικότητα, δεν έχει ευνοήσει το μονοπώλιο που έχρισε τους Βάντερμπιλτ [Vanderbilt] όπως και τους Πολυακώφ [Polyakoff], τους διευθυντές της P. L. M. και αυτούς της Gothard[2], " Βασιλείς της εποχής μας" ;
Επομένως, αν δίνουμε ως παράδειγμα την συνεννόηση που δημιουργείται σιωπηλά μεταξύ των σιδηροδρομικών γραμμών, δεν είναι ως μια ιδανική οικονομική διαχείριση, ούτε καν ως μια ιδανική τεχνική οργάνωση. Είναι για να δείξουμε ότι, αν οι καπιταλιστές, χωρίς άλλο σκοπό από αυτόν του να αυξήσουν τα εισοδήματά τους σε βάρος όλου του κόσμου, μπορούν να φτάσουν να εκμεταλλεύονται τις σιδηροδρομικές γραμμές χωρίς να ιδρύσουν για αυτό το λόγο ένα διεθνές γραφείο, οι ενώσεις των εργατών θα το καταφέρουν το ίδιο καλά, και ακόμη καλύτερα, χωρίς να διορίσουν υπουργό ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων.
Μια άλλη αντίρρηση παρουσιάζεται, φαινομενικά πιο σοβαρή. Θα μπορούσαν να μας πουν ότι η συνεννόηση για την οποία μας μιλούν, δεν είναι καθόλου ελεύθερη[3]: ότι οι μεγάλες εταιρείες δημιουργούν το νόμο για τις μικρές [εταιρείες]. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, για παράδειγμα, μια πλούσια εταιρεία που υποχρεώνει του ταξειδιώτες που πηγαίνουν από το Βερολίνο στη Μπάλ [Bâle], να περνούν από την Κολονία και τη Φρανκφούρτη, αντί να ακολουθήσουν το δρόμο της Λειψίας, μια άλλη που βάζει τα εμπορεύματα να μεταφέρονται σε κύκλους εκατό και διακοσίων χιλιομέτρων (με μακρινές διαδρομές) για να ευνοήσει ισχυρούς μετόχους [της], και τέλος, μια άλλη που καταστρέφει τις δευτερεύουσες γραμμές[4]. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ταξειδιώτες και εμπορεύματα υποχρεώνονται μερικές φορές να ακολουθήσουν απίθανες διαδρομές, ώστε να συσσωρεύονται τα δολλάρια στην τσέπη του Βάντερμπιλτ [Vanderbilt].
Η απάντησή μας θα είναι η ίδια. Όσο θα υπάρχει το Κεφάλαιο, το μεγάλο Κεφάλαιο [gros Capital] θα μπορεί πάντοτε να καταπιέζει [opprimer ] το μικρό [petit]. Όμως, η καταπίεση δεν απορρέει μόνο από το κεφάλαιο. Είναι κυρίως χάρη στην υποστήριξη του Κράτους, στο μονοπώλιο που δημιουργείται από το Κράτος για χάρη τους, που ορισμένες μεγάλες εταιρείες καταπιέζουν τις μικρές.
Ο Μαρξ έδειξε πολύ καλά πώς η αγγλική νομοθεσία έκανε τα πάντα για να καταστρέψει τη μικρή βιοτεχνία, για να βυθίσει τον αγρότη στη φτώχεια και να παραδώσει στους μεγαλοβιομήχανους στρατιές ξυπόλητων, που αναγκάζονται να εργάζονται για οποιοδήποτε μεροκάματο. Συμβαίνει ακριβώς το ίδιο με την νομοθεσία που αφορά στους σιδηροδρόμους. Γραμμές στρατηγικής σημασίας [Lignes stratégiques], γραμμές που επιχορηγούνται, γραμμές που απολαμβάνουν το μονοπώλιο του διεθνούς ταχυδρομείου, όλα μπήκαν στο παιχνίδι υπέρ των συμφερόντων των σπουδαίων του χρήματος [gros bonnets de la finance]. Αφότου ο Ρότσιλντ [Rothschild] ? δανειστής όλων των ευρωπαϊκών Κρατών ? δεσμεύει το κεφάλαιό του σε αυτόν τον σιδηρόδρομο, οι πιστοί του υπήκοοι [ses fidèles sujets], οι υπουργοί, θα κανονίσουν για να κερδίσει αυτός [το] επιπλέον.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ? αυτή τη δημοκρατία που οι αυταρχικοί μας δίνουν μερικές φορές ως παράδειγμα - η πιο σκανδαλώδης απάτη είναι αναμεμειγμένη σε όλα αυτά που αφορούν στους σιδηροδρόμους. Αν μια εταιρεία σκοτώνει [tue] τους ανταγωνιστές της με μια πολύ χαμηλή τιμή, είναι επειδή αυτή εξοφλείται από άλλη μεριά στη γη που το Κράτος, μέσω δωροδοκιών [pots de vin], της έχει παραχωρήσει. Τα προσφάτως δημοσιευμένα έγγραφα για το αμερικανικό σιτάρι μας έδειξαν το ρόλο του Κράτους σε αυτή την εκμετάλλευση του αδυνάτου από τον ισχυρό.
Ακόμη και εδώ, το Κράτος έχει δεκαπλασιάσει [και] εκατονταπλασιάσει τη δύναμη του μεγάλου κεφαλαίου [gros capital]. Και, αφού βλέπουμε τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών εταιρειών (ένα ακόμη προϊόν της ελεύθερης συνεννόησης) να επιτυγχάνουν μερικές φορές να προστατεύουν τις μικρές εταιρείες απέναντι στις μεγάλες, δεν έχουμε παρά να εκπλαγούμε με την εσωτερική δύναμη της ελεύθερης συμφωνίας, παρά την παντοδυναμία του μεγάλου κεφαλαίου που σιγοντάρεται.[5] [secondé] από το Κράτος.
Στην πραγματικότητα, οι μικρές εταιρείες ζουν [vivent], παρά την μεροληψία του Κράτους, και αν στην Γαλλία ? χώρα του συγκεντρωτισμού - δεν βλέπουμε παρά μόνο πέντε ή έξι μεγάλες εταιρείες, μετράμε περισσότερες από 110 στη Μεγάλη Βρετανία, που συνεννοούνται θαυμάσια και, σίγουρα, είναι καλύτερα οργανωμένες από τους γαλλικούς και γερμανικούς σιδηροδρόμους για τη γρήγορη μεταφορά των εμπορευμάτων και των ταξειδιωτών.
Εξάλλου, το ζήτημα δεν είναι αυτό. Το μεγάλο κεφάλαιο [gros capital], ευνοημένο από το Κράτος, μπορεί πάντοτε, εάν βρίσκει πλεονέκτημα***σε αυτό, να συντρίβει το μικρό [κεφάλαιο]. Αυτό που μας απασχολεί, είναι το εξής: η συνεννόηση μεταξύ των εκατοντάδων εταιρειών στις οποίες ανήκουν οι σιδηρόδρομοι της Ευρώπης δημιουργήθηκε με άμεσο τρόπο [directement], χωρίς παρέμβαση μιας κεντρικής κυβέρνησης[3], που δημιουργεί νόμο για τις διάφορες εταιρείες. Διατηρείται μέσω συνεδρίων, που απαρτίζονται από απεσταλμένους οι οποίοι συζητούν και υποβάλλουν στους εντολείς τους σχέδια[3] , όχι νόμους[3]. Είναι μια νέα αρχή [principe], που διαφέρει εντελώς από την κυβερνητική, μοναρχική ή δημοκρατική [républicain] αρχή, απόλυτη ή κοινοβουλευτική. Είναι ένας νεωτερισμός που εισάγεται, ακόμη διστακτικά [timidement], στα ήθη της Ευρώπης, αλλά ο οποίος έχει το μέλλον δικό του.
III
Πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει στα γραπτά των σοσιαλιστών-κρατιστών αναφωνήσεις του εξής είδους: " Και ποιος λοιπόν, θα επιφορτιστεί στη μέλλουσα κοινωνία να κανονίζει την κυκλοφορία στα κανάλια; Αν περνούσε από το μυαλό ενός από τους "συντρόφους"[2] σας αναρχικούς να βάλει τη βάρκα του στο μέσο ενός καναλιού και να κλείσει το δρόμο σε χιλιάδες πλοία ? ποιος λοιπόν θα τον συνέφερε στα λογικά του [le mettrait à la raison]; "
Παραδεχόμαστε ότι η υπόθεση είναι λίγο φανταστική. Αλλά θα μπορούσαμε να προσθέσουμε: " Και αν, για παράδειγμα, η τάδε κομμούνα ή η τάδε ομάδα ήθελαν να περάσουν οι βάρκες τους πριν τις άλλες, θα έφραζαν το κανάλι για να μεταφέρουν, ίσως, πέτρες, ενώ το σιτάρι που προορίζεται για μια άλλη κομμούνα θα παρέμενε στην αναμονή. -- Ποιος λοιπόν θα κανόνιζε την πορεία των πλοίων, αν δεν πρόκειται για την κυβέρνηση; "
Ε, λοιπόν, η αληθινή ζωή έχει επίσης δείξει ότι μπορούμε πολύ καλά να αποφύγουμε την κυβέρνηση, σε αυτήν την περίπτωση, όπως και σε άλλες. Η ελεύθερη συνεννόηση, η ελεύθερη οργάνωση αντικαθιστούν αυτόν τον πολυέξοδο και ενοχλητικό μηχανισμό και τα καταφέρνουν καλύτερα.
Γνωρίζουμε τι σημαίνουν τα κανάλια για την Ολλανδία, είναι οι δρόμοι της. Γνωρίζουμε επίσης ότι η κυκλοφορία γίνεται σε αυτά τα κανάλια. Αυτό που στη χώρα μας το μεταφέρουμε σε λιθόστρωτο δρόμο ή σιδηρόδρομο, στην Ολλανδία μεταφέρεται διαμέσου των καναλιών. Εκεί είναι που θα μπορούσαμε να χτυπιόμαστε για να περάσουν τα πλοία μας πριν από τα άλλα. Εκεί είναι που η κυβέρνηση θα έπρεπε να παρεμβαίνει για να βάζει τάξη στην κυκλοφορία!
Ε, λοιπόν, όχι. Πιο πρακτικοί οι Ολλανδοί, εδώ και πολύ καιρό, ήξεραν να τακτοποιήσουν τις δουλειές τους διαφορετικά, δημιουργώντας ένα είδος συνεταιρισμών, [δηλαδή] συνδικάτα βαρκάρηδων. Επρόκειτο για ελεύθερες συνενώσεις, που ανέκυψαν από τις ίδιες τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας. Το πέρασμα των πλοίων γινόταν ακολουθώντας μια συγκεκριμένη σειρά εγγραφής. Όλοι διαδέχονταν ο ένας τον άλλο εναλλάξ. Κανείς δεν μπορούσε να περάσει μπροστά από τους άλλους, με ποινή αποκλεισμού από το συνδικάτο. Κανείς δεν στάθμευε περισσότερο από συγκεκριμένο αριθμό ημερών στα λιμάνια φόρτωσης, και, αν δεν εύρισκε εμπορεύματα να πάρει κατά το χρονικό αυτό διάστημα, τόσο το χειρότερο για εκείνον, έφευγε άδειος, αλλά άφηνε τη θέση του στους νέο-αφιχθέντες. Ο αποκλεισμός [του λιμανιού] είχε έτσι αποφευχθεί, ακόμη και αν ο ανταγωνισμός των επιχειρηματιών ? συνέπεια της ατομικής ιδιοκτησίας ? ήταν άθικτος. Καταργείστε αυτόν εδώ, και η συνεννόηση θα γίνει ακόμη πιο εγκάρδια, πιο ισότιμη για όλους.
Δεν χρειάζεται να πούμε ότι ο ιδιοκτήτης κάθε πλοίου μπορούσε να προσχωρήσει ή όχι στο συνδικάτο. Αυτό ήταν δικό του θέμα, αλλά οι περισσότεροι προτιμούσαν να συμμετέχουν. Τα συνδικάτα προσφέρουν, εξάλλου, τόσο μεγάλα πλεονεκτήματα, ώστε έχουν εξαπλωθεί στο Ρήνο, στον [ποταμό] Βέζερ, στον [ποταμό] Όντερ, μέχρι το Βερολίνο. Οι βαρκάρηδες-καραβοκύρηδες δεν περίμεναν τον μεγάλο Μπίσμαρκ να κάνει την προσάρτηση της Ολλανδίας στη Γερμανία, την οποία ονομάζει " Ober-Haupt-General-Staats-Canal-Navigations-Rath " μαζί με πολλά γαλόνια που αντιστοιχούν στο μήκος του τίτλου της. Προτίμησαν να συνεννοηθούν σε διεθνές επίπεδο. Πολύ περισσότερο από αυτό: ένας αριθμός ιστιοφόρων που κάνουν το δρομολόγιο μεταξύ των γερμανικών λιμανιών και εκείνων της Σκανδιναβίας, όπως και της Ρωσίας, προσχώρησαν επίσης σε αυτά τα συνδικάτα, με σκοπό να κανονίζουν την κυκλοφορία στη Βαλτική και να εναρμονίσουν κάπως το μπέρδεμα [chassé-croisé] των πλεουμένων. Προκύπτοντας ελεύθερα, συγκεντρώνοντας τα μέλη τους εθελοντικά, αυτές οι ενώσεις δεν έχουν καμία σχέση με τις κυβερνήσεις.
Μπορεί, είναι πολύ πιθανό σε κάθε περίπτωση, ότι και σε αυτήν την περίπτωση το μεγάλο κεφάλαιο [grand capital] να καταπιέζει το μικρό. Μπορεί επίσης, το συνδικάτο να έχει τάσεις να αναδειχθεί σε μονοπώλιο - ιδίως με την πολύτιμη κηδεμονία του Κράτους, που δεν θα χάσει [ευκαιρία] να αναμειχθεί. Μόνο που, ας μην λησμονούμε ότι αυτά τα συνδικάτα αντιπροσωπεύουν μια συνένωση της οποίας τα μέλη δεν έχουν παρά μόνο προσωπικά συμφέροντα. Αλλά και ότι, αν κάθε εφοπλιστής αναγκαζόταν, με την κοινωνικοποίηση [socialisation] της παραγωγής, της κατανάλωσης και της συναλλαγής, να συμμετέχει ταυτόχρονα σε εκατό άλλες συνενώσεις απαραίτητες για την ικανοποίηση των αναγκών του, τα πράγματα θα άλλαζαν όψη. Ισχυρή στο νερό, η ομάδα των βαρκάρηδων θα αισθανόταν ανίσχυρη στην στερεή γη και θα περιόριζαν τις απαιτήσεις τους για να συνεννοηθούν με τους σιδηροδρόμους, τους βιοτέχνες και όλες τις άλλες συλλογικότητες [groupements].
Σε κάθε περίπτωση, χωρίς να μιλάμε για το μέλλον, ιδού ακόμη μια αυθόρμητη συνένωση που μπόρεσε να αποφύγει την κυβέρνηση. Ας περάσουμε σε άλλα παραδείγματα.
Αφού μιλάμε για πλεούμενα και πλοία, ας αναφέρουμε μια από τις ωραιότερες οργανώσεις που προέκυψαν στον αιώνα μας ? μια από αυτές για τις οποίες μπορούμε δικαίως να παινευτούμε. Είναι η αγγλική Ένωση διάσωσης (Lifeboat Association).
Ξέρουμε ότι κάθε χρόνο περισσότερα από χίλια πλοία πάνε και εξωκείλουν στις ακτές της Αγγλίας. Στην θάλασσα, ένα καλό πλεούμενο σπανίως φοβάται την καταιγίδα. Είναι κοντά στις ακτές που το περιμένουν οι κίνδυνοι. Θάλασσα ταραγμένη, που θα του κομματιάσει την πρύμνη, θύελλες που σηκώνουν τους ιστούς και τα πανιά του, ρεύματα που το καθιστούν ακυβέρνητο, βράχια και αβαθή πάνω στα οποία θα προσαράξει.
Έστω και αν άλλοτε οι κάτοικοι των ακτών άναβαν φωτιές για να τραβήξουν τα πλεούμενα πάνω στα βράχια και να αρπάξουν, σύμφωνα με το έθιμο, τα φορτία τους, έκαναν πάντοτε ό,τι ήταν δυνατό για να σώσουν το πλήρωμα[6]. Όταν αντιλαμβάνονταν ένα πλοίο σε κίνδυνο, έριχναν στη θάλασσα τα καρυδότσουφλά τους και έσπευδαν σε βοήθεια των ναυαγών πολύ συχνά για να βρουν και οι ίδιοι το θάνατο μέσα στα κύματα. Κάθε χωριουδάκι στην άκρη της θάλασσας έχει τους δικούς του μύθους ηρωισμού, που δείχνουν γυναίκες και άνδρες, για να σώσουν τα πληρώματα που χάνονται.
Το Κράτος, οι σοφοί έκαναν κάποια πράγματα για να μειώσουν τον αριθμό των δυστυχημάτων. Οι φάροι, τα σινιάλα, οι χάρτες, οι μετεωρολογικές προειδοποιήσεις τα έχουν μειώσει ασφαλώς, αρκετά. Αλλά, παραμένουν κάθε χρόνο χίλια πλεούμενα και περισσότερες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές για να σωθούν.
Και μερικοί άνθρωποι με καλή θέληση μπήκαν στη δουλειά. Καλοί ναυτικοί οι ίδιοι, φαντάστηκαν ένα πλοίο διάσωσης που να μπορεί να αψηφά την καταιγίδα χωρίς να αναποδογυρίζουν ούτε να βουλιάζουν, και έκαναν εκστρατεία για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό για το εγχείρημα, για να βρουν τα απαραίτητα χρήματα, για να ναυπηγήσουν πλοία και για να τα τοποθετήσουν στις ακτές παντού όπου μπορούσαν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους.
Αυτοί εκεί οι άνθρωποι δεν ήταν ιακωβίνοι, δεν απευθύνθηκαν στην κυβέρνηση. Είχαν κατανοήσει ότι για να πάει καλά το εγχείρημά τους, τους χρειαζόταν η συνδρομή, η εκπαίδευση των ναυτικών, η γνώση τους για την περιοχή ? ιδίως η αφοσίωσή τους. Και για να βρουν ανθρώπους που, στο πρώτο σινιάλο, να ρίχνονται νύχτα μέσα στο χάος των κυμάτων, που να μην αφήνουν τους εαυτούς τους να τους σταματήσουν ούτε τα σκοτάδια, και να αγωνίζονται πέντε, έξι, δέκα ώρες ενάντια στις παλίρροιες πριν να πλησιάσουν το πλοίο που κινδυνεύει, ανθρώπους έτοιμους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν τη ζωή των άλλων, χρειάζεται το συναίσθημα της αλληλεγγύης, το πνεύμα της θυσίας που δεν αγοράζονται με κάποιο γαλόνι.
Αυτό ήταν λοιπόν, μια κίνηση εντελώς αυθόρμητη, που δημιουργήθηκε από την ελεύθερη συνεννόηση και την ιδιωτική πρωτοβουλία [initiative individuelle]. Εκατοντάδες τοπικές ομάδες εμφανίστηκαν κατά μήκος των ακτών. Οι ιδρυτές είχαν το μυαλό να μην επιβληθούν ως δάσκαλοι. Ζήτησαν τα φώτα στα χωριουδάκια των ψαράδων. Ένας λόρδος έστειλε 25.000 φράγκα για να ναυπηγήσουν ένα πλοίο διάσωσης σε ένα παράκτιο χωριό, η προσφορά έγινε δεκτή, αλλά άφησε την πραγματοποίηση στην επιλογή των ψαράδων και των ναυτικών της περιοχής.
Δεν ήταν στην Ναυαρχία που έφτιαξαν τα σχέδια των καινούριων πλοίων. “Γιατί είναι σημαντικό ? διαβάζουμε στην έκθεση της Ένωσης ? να έχουν οι διασώστες πλήρη εμπιστοσύνη στο πλοιάριο που μπαίνουν, η Επιτροπή επιφορτίζεται ιδίως με το καθήκον να δώσει στα πλοία τη μορφή και το πλήρωμα που μπορεί να επιθυμούν οι ίδιοι οι διασώστες". Έτσι, κάθε χρονιά φέρνει και μια νέα τελειοποίηση.
Όλα [γίνονται] από τους εθελοντές, που οργανώνονται σε επιτροπές ή τοπικές ομάδες! Όλα [γίνονται] με την αμοιβαία βοήθεια και με τη συνεννόηση! ? Ω, οι αναρχικοί! Και δεν ζητάνε τίποτε από τους φορολογουμένους, και πέρυσι τους ήρθαν ένα εκατομμύριο 76 χιλιάδες φράγκα από αυθόρμητες συνεισφορές.
Όσο για τα αποτελέσματα, ιδού:
Η Ένωση διέθετε το 1891 293 πλοία διάσωσης. Την ίδια χρονιά έσωσε 601 ναυαγούς και 33 πλοία. Από την ίδρυσή της έχει σώσει 32 671 ανθρώπους.
Το 1886, έχοντας διακινδυνεύσει τρία πλοία διάσωσης με όλο τους το πλήρωμα, εκατοντάδες νέοι εθελοντές ήρθαν να εγγραφούν, να οργανωθούν σε τοπικές ομάδες και αυτό το ξεσήκωμα είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή μιας εικοσάδας επιπλέον πλοίων.
Σημειώνουμε παρεμπιπτόντως ότι η Ένωση στέλνει κάθε χρόνο στους ψαράδες και στους ναυτικούς εξαιρετικής ποιότητας βαρόμετρα σε τιμή τρεις φορές χαμηλότερη από την πραγματική τους αξία. Διαδίδει την μετεωρολογική γνώση και κρατάει τους ενδιαφερόμενους ενήμερους για τις ξαφνικές μεταβολές που προβλέπουν οι σοφοί.
Επαναλαμβάνουμε ότι οι εκατοντάδες μικρές επιτροπές ή τοπικές ομάδες δεν είναι οργανωμένες ιεραρχικά και αποτελούνται μόνο από εθελοντές διασώστες και από κόσμο που ενδιαφέρεται για αυτό το έργο. Η κεντρική Επιτροπή, που είναι περισσότερο κέντρο ανταπόκρισης [centre de correspondances], δεν παρεμβαίνει με κανένα τρόπο.
Είναι αλήθεια ότι, όταν πρόκειται μέσα στην περιοχή να ψηφίσουν για ένα ζήτημα εκπαίδευσης ή τοπικής εισφοράς, αυτές οι επιτροπές δεν παίρνουν, ως τέτοιες, μέρος στις διασκέψεις ? ταπεινοφροσύνη που οι εκλεγμένοι ενός δημοτικού συμβουλίου δυστυχώς δεν μιμούνται. Αλλά, από την άλλη πλευρά, αυτοί οι γενναίοι άνθρωποι δεν δέχονται, αυτοί που ποτέ δεν αψήφησαν την καταιγίδα να τους φτιάξουν νόμους για τη διάσωση. Στο πρώτο σήμα κινδύνου, προστρέχουν, μαζεύονται και προχωρούν ταχύτατα. Καθόλου γαλόνια, πολλή καλή θέληση.
Ας δούμε ένα άλλο σωματείο του ίδιου είδους, αυτό του Ερυθρού Σταυρού. Λίγη σημασία έχει το όνομά του: ας δούμε αυτό που είναι.
Φανταστείτε ότι κάποιος ερχόταν να σας πει πριν είκοσι πέντε χρόνια: " Το Κράτος, όσο ικανό και αν είναι ώστε να σφαγιαστούν είκοσι χιλιάδες άνθρωποι σε μια μέρα και να τραυματιστούν πενήντα χιλιάδες, είναι ανίκανο να δώσει βοήθεια στα ίδια του τα θύματα. Χρειάζεται λοιπόν ? όσο υπάρχει πόλεμος ? να παρεμβαίνει η ιδιωτική πρωτοβουλία [initiative privée] και οι άνθρωποι με καλή θέληση να οργανώνονται σε διεθνές επίπεδο για αυτό το έργο ανθρωπισμού! "
Τί κατακλυσμός εμπαιγμών δεν θα είχαμε ρίξει σε αυτόν που θα είχε τολμήσει να μιλήσει έτσι! Θα τον είχαμε, κατ’ αρχάς μεταχειριστεί ως ουτοπιστή, και, αν στη συνέχεια καταδεχόμασταν να ανοίξει το στόμα του, θα του είχαμε απαντήσει: " Οι εθελοντές θα λείπουν ακριβώς από εκεί όπου η ανάγκη [τους] θα είναι πιο αισθητή. Τα ελεύθερα νοσοκομεία σας θα είναι όλα συγκεντρωμένα σε ασφαλές μέρος, ενώ θα έχουν πλήρη έλλειψη τραυματιοφορείων. Οι εθνικές αψιμαχίες θα τα καταφέρουν τόσο καλά ώστε οι καημένοι στρατιώτες να πεθάνουν αβοήθητοι." Τόσοι πολλοί ομιλητές, τόσες πολλές αποθαρρυντικές σκέψεις. Ποιος από μας δεν έχει ακούσει να δημηγορούν [κάποιο] σε αυτόν τον τόνο!
Ε, λοιπόν, ξέρουμε περί τίνος πρόκειται. Σωματεία του Ερυθρού Σταυρού οργανώθηκαν ελεύθερα παντού, σε κάθε χώρα, σε χιλιάδες μέρη, και όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1870-71, οι εθελοντές άρχισαν δουλειά. Άνδρες και γυναίκες έτρεξαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Νοσοκομεία [και] ασθενοφόρα οργανώθηκαν κατά χιλιάδες. Επιστρατεύτηκαν τραίνα που μετέφεραν τραυματιοφορεία, τρόφιμα, κλινοσκεπάσματα, φάρμακα για τους τραυματίες. Οι αγγλικές επιτροπές έστειλαν ολόκληρες αποστολές με τρόφιμα, ρουχισμό, εργαλεία, σπόρους για τη σπορά, ζώα κτηνοτροφίας, μέχρι και άροτρα ατμού με τους οδηγούς τους για να βοηθήσουν στο όργωμα των περιοχών που καταστράφηκαν από τον πόλεμο! Συμβουλευτείτε μόνο τον Ερυθρό Σταυρό του Γουσταύου Μουανιέ [Gustave Moynier], και θα εκπλαγείτε πραγματικά με την έκταση του έργου που πραγματοποιήθηκε.
Όσο για τους προφήτες τους πάντα έτοιμους να αρνηθούν το κουράγιο, τη λογική, την εξυπνάδα [που υπάρχουν] στους άλλους ανθρώπους, και που πιστεύουν ότι μόνο αυτοί είναι ικανοί να βάλουν τον κόσμο σε τάξη, καμιά από τις προβλέψεις τους δεν πραγματοποιήθηκε.
Η αφοσίωση των εθελοντών του Ερυθρού Σταυρού υπήρξε πέρα από κάθε εγκώμιο. Δεν ζητούσαν παρά μόνο να καταλαμβάνουν τις πιο επικίνδυνες θέσεις. Και, ενώ οι μισθωτοί γιατροί του Κράτους το έβαζαν στα πόδια μαζί με το στρατιωτικό τους επιτελείο μόλις πλησίαζαν οι Πρώσσοι, οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού συνέχιζαν το έργο τους κάτω από τις σφαίρες, υποφέροντας τις αγριότητες των αξιωματικών του Μπίσμαρκ και του Ναπολέοντα, παρέχοντας τις ίδιες φροντίδες στους τραυματίες κάθε εθνικότητας. Ολλανδοί και Ιταλοί, Σουηδοί και Βέλγοι ? μέχρι και Ιάπωνες και Κινέζοι ? συνεννοούνταν θαυμάσια. Μοίραζαν τα νοσοκομεία τους και τα τραυματιοφορεία τους σύμφωνα με τις ανάγκες της στιγμής. Ανταγωνίζονταν ιδίως για την υγιεινή των νοσοκομείων τους. Και πόσοι Γάλλοι δεν μιλούν ακόμη με βαθιά ευγνωμοσύνη για τις τρυφερές φροντίδες που έλαβαν εκ μέρους της τάδε ολλανδής ή γερμανίδας εθελόντριας στα τραυματιοφορεία του Ερυθρού Σταυρού!
Τί σημασία έχουν [αυτά] για τον αυταρχικό! Το ιδανικό του είναι ο συνταγματάρχης, ο υπάλληλος του Κράτους. Στο διάολο λοιπόν, ο Ερυθρός Σταυρός με τα υγειονομικά του νοσοκομεία [hôpitaux hygiéniques], αν οι νοσοκόμοι δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι!
Ιδού λοιπόν, μια οργάνωση, που γεννήθηκε χθες και που αριθμεί αυτή τη στιγμή εκατοντάδες χιλιάδες μέλη. Που διαθέτει τραυματιοφορεία, νοσοκομεία, τραίνα, που επεξεργάζεται νέες μεθόδους στην θεραπεία των τραυμάτων, και που οφείλεται στην αυθόρμητη πρωτοβουλία κάποιων ανθρώπων με αισθήματα [hommes de coeur].
Θα μας πουν ίσως ότι τα Κράτη είναι κάπως αναμεμειγμένα σε αυτήν την οργάνωση; - Ναι, τα Κράτη έβαλαν χέρι για να αρπάξουν [y ont mis la main pour s'en emparer]. Οι διευθύνουσες επιτροπές προεδρεύονται από αυτούς που οι λακέδες ονομάζουν βασιλικούς οίκους. Αυτοκράτορες και βασίλισσες παρέχουν την κηδεμονία τους στις εθνικές επιτροπές. Αλλά δεν είναι σε αυτή την κηδεμονία που οφείλεται η επιτυχία της οργάνωσης. Είναι στις χίλιες τοπικές επιτροπές κάθε έθνους [de chaque nation], στην δράση των ατόμων [individus], στην αφοσίωση όλων εκείνων που αναζητούν να ανακουφίσουν τα θύματα του πολέμου. Και αυτή η αφοσίωση θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη, εάν τα Κράτη δεν ανακατεύονταν καθόλου!
Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι υπό τις διαταγές μιας διεθνούς διευθύνουσας επιτροπής που Άγγλοι και Ιάπωνες, Σουηδοί και Κινέζοι προθυμοποιήθηκαν να στείλουν τη βοήθειά τους στους τραυματίες του 1871. Δεν είναι υπό τις διαταγές ενός διεθνούς υπουργείου που τα νοσοκομεία ανεγείρονταν στο κατεστραμμένο έδαφος, και που τραυματιοφορεία μεταφέρονταν στα πεδία της μάχης. Ήταν με την πρωτοβουλία των εθελοντών κάθε χώρας. Αφ’ ης στιγμής βρίσκονταν στην [εμπόλεμη] περιοχή, δεν πήραν τα άλογα [να φύγουν], όπως το προέβλεπαν οι ιακωβίνοι. Άρχισαν όλοι δουλειά χωρίς διάκριση εθνικοτήτων.
Μπορούμε να λυπόμαστε που τόσο μεγάλες προσπάθειες τίθενται στην υπηρεσία ενός τόσο άσχημου σκοπού και να αναρωτηθούμε όπως το παιδί του ποιητή: " Γιατί τους τραυματίζουμε, αν τους γιατρεύουμε μετά;" Επιδιώκοντας να γκρεμίσουμε τη δύναμη του Κεφαλαίου και την εξουσία των αστών, δουλεύουμε για να βάλουμε τέλος στους σκοτωμούς, και θα μας άρεσε πολύ περισσότερο να βλέπουμε τους εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού να αναπτύσσουν τη δράση τους για να κατορθώσουν μαζί με μας να καταργήσουμε τον πόλεμο.
Αλλά έπρεπε να αναφέρουμε αυτήν την τεράστια οργάνωση ως μια επιπλέον απόδειξη των γόνιμων αποτελεσμάτων που παράγονται με την ελεύθερη συνεννόηση και την ελεύθερη συμπαράσταση.
Αν θέλουμε να πολλαπλασιάσουμε τα παραδείγματα που παίρνουμε από την τέχνη του να σκοτώνει [κανείς] τους ανθρώπους, δεν θα τελειώνουμε.
Μας αρκεί να αναφέρουμε μόνο τα αναρίθμητα σωματεία, στα οποία οφείλει κυρίως τη δύναμή του ο γερμανικός στρατός, που δεν βασίζεται μόνο στην πειθαρχία του, όπως πιστεύουν πολλοί. Αυτά τα σωματεία πολλαπλασιάζονται στην Γερμανία και έχουν ως σκοπό να διαδίδουν τη στρατιωτική γνώση. Σε ένα από τα τελευταία συνέδρια της γερμανικής στρατιωτικής Συμμαχίας (Kriegerbund), είδαμε τους απεσταλμένους των 2.452 σωματείων, που περιελάμβαναν 151.712 μέλη, και [είναι] όλα ομόσπονδα μεταξύ τους.
Σωματεία σκοποβολής, σωματεία στρατιωτικών παιγνίων, στρατηγικών παιχνιδιών, τοπογραφικών μελετών, ιδού τα εργαστήρια όπου δημιουργούνται οι τεχνικές γνώσεις του γερμανικού στρατού, όχι στις στρατιωτικές σχολές. Είναι ένα εξαιρετικό δίκτυο σωματείων κάθε είδους, που συγκεντρώνει στρατιωτικούς και πολίτες, γεωγράφους και γυμναστές, κυνηγούς και τεχνικούς, που ανακύπτουν αυθόρμητα, οργανώνονται, φτιάχνουν ομοσπονδίες, συζητούν και πάνε και κάνουν εξερευνήσεις στην εξοχή. Είναι αυτές οι εθελοντικές και ελεύθερες συνενώσεις που απαρτίζουν την αληθινή δύναμη του γερμανικού στρατού.
Ο σκοπός τους είναι βδελυρός. Είναι η διατήρηση της αυτοκρατορίας. Αλλά, αυτό που έχει σημασία να διακρίνουμε, είναι ότι το Κράτος ? παρά την "μεγαλειώδη" του αποστολή, την στρατιωτική οργάνωση ? κατάλαβε ότι η ανάπτυξη [της] θα ήταν πολύ περισσότερο σίγουρη, όσο θα αφηνόταν στην ελεύθερη συνεννόηση των ομάδων και στην ελεύθερη πρωτοβουλία των ατόμων [individus].
Ακόμη και στο θέμα του πολέμου, είναι η ελεύθερη συνεννόηση στην οποία ανατρέχουμε σήμερα, και για να επιβεβαιώσουμε την άποψή μας, μας αρκεί να αναφέρουμε τις τρεις χιλιάδες άγγλους εθελοντές, την αγγλική εθνική Ένωση πυροβολικού και το Σωματείο που οργανώνεται τώρα για την άμυνα των ακτών της Αγγλίας, το οποίο, βεβαίως, αν συσταθεί, θα δραστηριοποιείται διαφορετικά από το υπουργείο ναυτιλίας με τους θωρακοφόρους του που χοροπηδούν, και τις λόγχες του που λυγίζουν λες και είναι από μολύβι.
Παντού το Κράτος παραιτείται, εγκαταλείπει τις πανάγιες λειτουργίες του στους ιδιώτες [particuliers]. Παντού, η ελεύθερη οργάνωση καταπατά τους τομείς του [Κράτους]. Όμως, όλα τα γεγονότα που μόλις αναφέραμε μετά βίας επιτρέπουν να διαβλέψουμε αυτό που η ελεύθερη συνεννόηση μας επιφυλάσσει στο μέλλον, όταν δεν θα υπάρχει πια Κράτος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου