Κεφάλαιο 3: Αναρχοκομμουνισμός
I
ΚΑΘΕ κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομμουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομμουνισμό, και ο Κομμουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους όμοια εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας.
Υπήρξε κάποια εποχή όταν μια οικογένεια αγροτών μπορούσε να θεωρήσει το καλαμπόκι που καλλιεργούσε, ή τα μάλλινα ενδύματα που υφαίνονταν στην αγροικία, ως προϊόντα του δικού της κόπου. Αλλά ακόμα και τότε αυτός ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων δεν ήταν αρκετά σωστός. Υπήρχαν οι δρόμοι και οι γέφυρες που έγιναν από κοινού, τα έλη που στραγγίχτηκαν με κοινό κόπο, και τα κοινοτικά λιβάδια που περικλείστηκαν από φράκτες που συνεχώς επισκευάζονταν από τον καθέναν ξεχωριστά και από όλους μαζί. Εάν οι αργαλειοί για την ύφανση ή οι χρωστικές ουσίες για τον χρωματισμό των υφασμάτων βελτιώθηκαν, όλοι ωφελήθηκαν. Έτσι ακόμη και σε εκείνες τις ημέρες μια οικογένεια αγροτών δεν θα μπορούσε να ζήσει μόνη, αλλά ήταν εξαρτώμενη με χίλιους τρόπους από το χωριό ή την κοινότητα.
Όμως σήμερα, στην παρούσα κατάσταση της βιομηχανίας, όταν όλα είναι αλληλοεξαρτώμενα, όταν κάθε κλάδος της παραγωγής είναι πλεγμένος μαζί με όλους τους υπόλοιπους, η προσπάθεια να αξιωθεί μια Ατομικιστική προέλευση για τα προϊόντα της βιομηχανίας είναι απολύτως αστήρικτη. Η καταπληκτική τελειότητα που έχει επιτευχθεί από τις κλωστοϋφαντουργικές ή τις μεταλλευτικές βιομηχανίες στις πολιτισμένες χώρες οφείλεται στην ταυτόχρονη ανάπτυξη χιλίων άλλων βιομηχανιών, μεγάλων και μικρών, στην επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου, στη δι-ωκεανική ναυσιπλοΐα, στη χειρωνακτική ικανότητα χιλιάδων εργαζόμενων, σε ορισμένα standards του πολιτισμού που έχουν επιτευχθεί από τις εργατικές τάξεις συνολικά, στην εργασία, εν ολίγοις, των ανθρώπων σε κάθε γωνία του πλανήτη.
Οι Ιταλοί που πέθαναν από χολέρα φτιάχνοντας το Κανάλι του Σουέζ, ή από αγκύλωση στη Σήραγγα του St. Gothard, και οι Αμερικανοί που σκοτώθηκαν από τις σφαίρες πολεμώντας για την κατάργηση της σκλαβιάς έχουν βοηθήσει να αναπτυχθεί η βαμβακοβιομηχανία στη Γαλλία και στην Αγγλία, καθώς επίσης και τα εργαζόμενα κορίτσια που λιώνουν στα εργοστάσια του Manchester και του Rouen, και ο εφευρέτης που (μετά από την πρόταση κάποιου εργαζομένου) πετυχαίνει τη βελτίωση των αργαλειών.
Πώς, λοιπόν, θα υπολογίσουμε το μερίδιο του καθενός στα πλούτη που ΟΛΟΙ συμβάλλουν να συσσωρεύονται;
Εξετάζοντας την παραγωγή από αυτήν την γενική, συνθετική άποψη, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με τους Κολεκτιβιστές ότι η πληρωμή η ανάλογη με τις ώρες της εργασίας που έγιναν από τον καθένα θα ήταν μια ιδανική ρύθμιση, ή ακόμα και ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Χωρίς να συζητήσουμε εάν η αξία της ανταλλαγής των αγαθών μετριέται πραγματικά στις υπάρχουσες κοινωνίες από το ποσό της εργασίας της απαραίτητης να το παραγάγει -- σύμφωνα με το δόγμα του Smith και του Ricardo, στα βήματα των οποίων ο Marx έχει ακολουθήσει - αρκεί αυτό να πω εδώ, αφήνοντας τους εαυτούς μας ελεύθερους να επιστρέψουμε στο αντικείμενο αργότερα, ότι το Κολεκτιβιστικό ιδανικό εμφανίζεται σε μας πως δεν μπορεί να στηριχθεί σε μια κοινωνία που θεωρεί τα όργανα της εργασίας ως κοινή κληρονομιά. Ξεκινώντας από αυτήν την αρχή, μια τέτοια κοινωνία θα βρισκόταν αναγκασμένη από το πολύ αρχικό της στάδιο να εγκαταλείψει όλες τις μορφές των αμοιβών.
Ο μετριασμένος ατομικισμός του κολλεκτιβιστικού συστήματος δεν θα μπορούσε βεβαίως να διατηρηθεί παράλληλα με έναν μερικό κομμουνισμό -- την κοινωνικοποίηση της γης και των οργάνων της παραγωγής. Μια νέα μορφή ιδιοκτησίας απαιτεί μια νέα μορφή ανταμοιβής. Μια νέα μέθοδος παραγωγής δεν μπορεί να υπάρξει δίπλα-δίπλα με τις παλαιές μορφές κατανάλωσης, εκτός αν μπορέσει να προσαρμοστεί στις παλαιές μορφές πολιτικής οργάνωσης.
Το σύστημα αμοιβής προκύπτει από τη μεμονωμένη ιδιοκτησία της γης και των οργάνων της εργασίας. Ήταν ο απαραίτητος όρος για την ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, και θα χαθεί μαζί με αυτή, παρά την προσπάθεια να μεταμφιεστεί ως "μοίρασμα κερδών (μερίσματα)". Η κοινή κατοχή των οργάνων της εργασίας πρέπει απαραιτήτως να φέρει μαζί της την απόλαυση από κοινού των καρπών της κοινής εργασίας.
Υποστηρίζουμε περαιτέρω ότι ο Κομμουνισμός είναι όχι μόνο επιθυμητός, αλλά ότι οι υπάρχουσες κοινωνίες, θεμελιωμένες πάνω στον Ατομικισμό, ωθούνται αναπόφευκτα προς στην κατεύθυνση του Κομμουνισμού. Η ανάπτυξη του Ατομικισμού κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών αιώνων εξηγείται από τις προσπάθειες του ατόμου να προστατευθεί από την τυραννία του Κεφαλαίου και του Κράτους. Για κάποιο καιρό φαντάστηκε, και εκείνοι που εξέφρασαν τη σκέψη του για αυτόν δήλωσαν, ότι θα μπορούσε να ελευθερωθεί ολοκληρωτικά από το Κράτος και από την κοινωνία. "Με τη βοήθεια των χρημάτων," είπε, "μπορώ να αγοράσω όλα όσα χρειάζομαι". Αλλά ο άνθρωπος ήταν σε ένα λάθος δρόμο, και η σύγχρονη ιστορία τον έχει διδάξει να αναγνωρίσει ότι, χωρίς τη βοήθεια όλων, δεν μπορεί να κάνει τίποτα, έστω και αν τα χρηματοκιβώτιά του είναι γεμάτα με χρυσάφι.
Στην πραγματικότητα, παράλληλα με αυτό το ρεύμα του Ατομικισμού, βρίσκουμε σε όλη τη σύγχρονη ιστορία μια τάση, αφ' ενός, να διατηρήσει όλα αυτά που παραμένουν από τον μερικό Κομμουνισμό της αρχαιότητας, και, αφ' ετέρου, να καθιερώσει την Κομμουνιστική αρχή σε χίλιες εξελίξεις της σύγχρονης ζωής.
Μόλις οι κοινότητες των δεκάτου, ενδέκατου, και δωδέκατου αιώνων, πέτυχαν την απελευθέρωσή τους από τους κυρίους τους, εκκλησιαστικούς ή επαγγελματικούς, η κοινοτική τους εργασία και η κοινοτική τους κατανάλωση άρχισαν να επεκτείνονται και να αναπτύσσονται γρήγορα. Ο δήμος -- και όχι ιδιώτες - ναύλωσε σκάφη και εξόπλισε αποστολές, και το όφελος που προέκυψε από το εξωτερικό εμπόριο δεν δόθηκε σε ιδιώτες, αλλά μοιράστηκε σε όλους. Οι δήμοι αγόρασαν επίσης παροχές για τους πολίτες τους. Ίχνη αυτών των ιδρυμάτων έχουν φθάσει μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα, και ο λαός λατρεύει με ευλάβεια τη μνήμη τους στους μύθους τους.
Όλα αυτά έχουν εξαφανιστεί. Αλλά ο αγροτικός δήμος αγωνίζεται ακόμα να συντηρήσει τα τελευταία ίχνη αυτού του Κομμουνισμού, και πετυχαίνει -- εκτός από τις φορές που το Κράτος ρίχνει το βαρύ ξίφος του πάνω σε αυτή την ισορροπία.
Εν τω μεταξύ νέες οργανώσεις, βασισμένες στην ίδια αρχή -- σε κάθε άτομο σύμφωνα με τις ανάγκες του -- αναπηδούν με χίλιες διαφορετικές μορφές. Γιατί χωρίς μια ορισμένη μαγιά Κομμουνισμού οι παρούσες κοινωνίες δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν. Παρά τη στενή εγωιστική στροφή που δόθηκε στα μυαλά των ατόμων από το εμπορικό σύστημα, η τάση προς τον Κομμουνισμό εμφανίζεται συνεχώς, και επηρεάζει τις δραστηριότητές μας με ποικίλους τρόπους
Οι γέφυρες, για τη χρήση των οποίων ένας φόρος επιβλήθηκε τις παλαιότερες ημέρες, έχουν τώρα γίνει δημόσια ιδιοκτησία και ελεύθερες σε όλους. Το ίδιο έγινε με τις λεωφόρους, εκτός από την Ανατολή, όπου ένας φόρος πληρώνεται ακόμα από τον ταξιδιώτη για κάθε μίλι του ταξιδιού του. Μουσεία, ελεύθερες βιβλιοθήκες, ελεύθερα σχολεία, ελεύθερα γεύματα για τα παιδιά. Πάρκα και κήποι ανοικτοί σε όλους. Οδοί στρωμένοι και φωτισμένοι, ελεύθεροι σε όλους. Νερό που παρέχεται σε κάθε σπίτι χωρίς μέτρο ή όριο -- όλες οι τέτοιου είδους ρυθμίσεις έχουν θεμελιωθεί πάνω στην αρχή: "Πάρτε ό,τι χρειάζεστε".
Οι τροχιόδρομοι [τραμ] και οι σιδηρόδρομοι έχουν εισαγάγει ήδη τα μηνιαία και ετήσια εποχικά εισιτήρια, χωρίς περιορισμό στον αριθμό ταξιδιών που γίνονται. Και δύο έθνη, η Ουγγαρία και η Ρωσία, έχουν εισαγάγει στους σιδηροδρόμους τους το σύστημα ζώνης, το οποίο επιτρέπει στον κάτοχο να ταξιδέψει πεντακόσια ή χίλια μίλια με το ίδιο αντίτιμο. Είναι μόνο ένα μικρό βήμα από αυτό προς μια ομοιόμορφη δαπάνη, όπως ήδη συμβαίνει στην ταχυδρομική υπηρεσία. Σε όλες αυτές τις καινοτομίες, και χίλιες άλλες, η τάση δεν είναι να μετρηθεί η μεμονωμένη κατανάλωση. Ένα άτομο θέλει να ταξιδεψει χίλια μίλια, ένα άλλα πεντακόσια. Αυτές είναι προσωπικές απαιτήσεις. Δεν υπάρχει κανένας ικανοποιητικός λόγος για τον οποίο κάποιος πρέπει να πληρώσει δύο φορές περισσότερο απ' ό,τι ένας άλλος επειδή η ανάγκη του είναι δύο φορές μεγαλύτερη. Τέτοια είναι τα σημάδια που εμφανίζονται ακόμα και τώρα στις ατομικιστικές κοινωνίες μας.
Επιπλέον, υπάρχει μια τάση, αν και ακόμα αδύναμη, να εξεταστούν οι ανάγκες του ατόμου, ανεξάρτητα από τις προηγούμενες ή πιθανές υπηρεσίες του στην κοινότητα. Αρχίζουμε να σκεφτόμαστε την κοινωνία συνολικά, κάθε μέρος της οποίας συνδέεται τόσο στενά με τα άλλα ώστε μια υπηρεσία που παρέχεται σε ένα είναι μια υπηρεσία που παρέχεται σε όλους.
Όταν πηγαίνετε σε μια δημόσια βιβλιοθήκη -- όχι πράγματι στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, αλλά, για παράδειγμα, στο Βρετανικό Μουσείο ή τη βιβλιοθήκη του Βερολίνου -- ο βιβλιοθηκάριος δεν ρωτά ποιες υπηρεσίες έχετε παράσχει στην κοινωνία πρίν σας δώσει το βιβλίο, ή τα πενήντα βιβλία που ζητάτε, και έρχεται σε βοήθειά σας εάν δεν ξέρετε πώς να χειριστείτε τον κατάλογο. Με τη βοήθεια των ομοιόμορφων πιστοποιητικών -- και πολύ συχνά μια συμβολή εργασίας προτιμάται -- η επιστημονική κοινωνία ανοίγει τα μουσεία της, τους κήπους της, τη βιβλιοθήκη της, τα εργαστήριά της, και τα ετήσια συνέδριά της σε κάθε ένα από τα μέλη της, είτε εάν αυτό είναι ένας Δαρβίνος, είτε ένας απλός ερασιτέχνης.
Στην Αγία Πετρούπολη, εάν ασχολείστε με μια εφεύρεση, πηγαίνετε σε ένα ειδικό εργαστήριο ή ένα συνεργείο, όπου σας παρέχεται μια θέση, ο ξυλουργικός πάγκος, ένας τόρνος, όλα τα απαραίτητα εργαλεία και τα επιστημονικά όργανα, υπό τον όρο μόνο ότι ξέρετε πώς να τα χρησιμοποιήσετε και έχετε την άδεια για να εργαστείτε εκεί όσο χρόνο επιθυμείτε. Υπάρχουν τα εργαλεία. Κάνετε τους άλλους να ενδιαφερθούν για την ιδέα σας, ενώνεστε με συναδέλφους ειδικευμένους στις διάφορες τέχνες, ή εργάζεσθε μόνοι εάν το προτιμάτε. Εφευρίσκετε μια πτητική μηχανή, ή δεν εφευρίσκετε τίποτα - αυτό είναι δική σας υπόθεση. Ακολουθείτε μια ιδέα -- αυτό είναι αρκετό.
Με τον ίδιο τρόπο, εκείνοι που επανδρώνουν τη ναυαγοσωστική λέμβο δεν ζητούν τα πιστοποιητικά του πληρώματος ενός βυθιζόμενου σκάφους. Πλησιάζουν με τη βάρκα τους, διακινδυνεύουν τις ζωές τους στα μανιασμένα κύματα, και χάνονται μερικές φορές, όλα αυτά για να σώσουν τα άτομα που ούτε γνωρίζουν. Και ποια ανάγκη υπάρχει να τους γνωρίζουν; "Είναι ανθρώπινα όντα, και χρειάζονται την βοήθειά μας -- αυτό είναι αρκετό, να καθιερώσει το δικαίωμά τους -- Στη διάσωση!"
Έτσι βρίσκουμε μια τάση, κατεξοχήν κομμουνιστική, να αναπηδά σε όλες τις πλευρές, και με διάφορες μορφές, στην ίδια την καρδιά των θεωρητικά ατομικιστικών κοινωνιών.
Υποθέστε ότι μια από τις μεγάλες πόλεις μας, τόσο εγωτιστική σε συνηθισμένους καιρούς, χτυπήθηκε αύριο από κάποια καταστροφή -- μια πολιορκία, παραδείγματος χάριν -- αυτή η ίδια η εγωιστική πόλη θα αποφάσιζε ότι οι πρώτες ανάγκες που θα έπρεπε να ικανοποιηθούν ήταν εκείνες των παιδιών και των ηλικιωμένων. Χωρίς να ρωτήσει ποιες υπηρεσίες είχαν παράσχει, ή ήταν πιθανό να δώσουν στην κοινωνία, θα τους τάιζε καταρχήν. Κατόπιν οι πολεμιστές θα φροντίζονταν για αυτούς, ανεξάρτητα από το θάρρος ή τη εξυπνάδα που κάθε ένας έχει επιδείξει, και χιλιάδες άνδρες και γυναίκες θα συναγωνίζονταν μεταξύ τους στην ανιδιοτελή αφοσίωση στους πληγωμένους.
Αυτή η τάση υπάρχει και γίνεται αισθητή μόλις ικανοποιούνται οι πιο επείγουσες ανάγκες του καθενός, και αναλογικά με το πόσο η παραγωγική δύναμη της φυλής αυξάνεται. Γίνεται μια ενεργή δύναμη κάθε φορά που μια μεγάλη ιδέα έρχεται να αντικαταστήσει τις μέσες έγνοιες της καθημερινής ζωής.
Πώς μπορούμε να αμφιβάλουμε, λοιπόν, ότι όταν τοποθετούνται τα όργανα της παραγωγής στην υπηρεσία όλων, όταν η επιχείρηση κατευθύνεται στις Κομμουνιστικές αρχές, όταν η εργασία, έχοντας ανακτήσει την τιμημένη της θέση μέσα στην κοινωνία, παράγει πολύ περισσότερο από όσο είναι απαραίτητο σε όλους -- πώς μπορούμε να αμφιβάλουμε ότι αυτή η δύναμη (ήδη τόσο ισχυρή) θα διευρύνει τη σφαίρα δράσης της μέχρις ότου γίνει η κυβερνώσα αρχή της κοινωνικής ζωής;
Ακολουθώντας αυτές τις ενδείξεις, και εξετάζοντας περαιτέρω την πρακτική πλευρά της απαλλοτρίωσης, για την οποία θα μιλήσουμε στα επόμενα κεφάλαια, είμαστε πεπεισμένοι ότι η πρώτη υποχρέωσή μας, όταν η επανάσταση θα έχει σπάσει τη δύναμη που υποστηρίζει το παρόν σύστημα, θα είναι να πραγματοποιήσουμε τον Κομμουνισμό χωρίς καθυστέρηση.
Αλλά δικός μας δεν είναι ούτε ο Κομμουνισμός του Fourier και των Phalansteriens, ούτε των Σοσιαλιστών του Γερμανικού Κράτους-. Είναι ο Κομμουνισμός των Αναρχικών, -- ο Κομμουνισμός χωρίς κυβέρνηση -- ο Κομμουνισμός των Ελεύθερων. Είναι η σύνθεση των δύο ιδανικών που ακολουθούνται από την ανθρωπιά σε όλες τις ηλικίες -- Οικονομική και Πολιτική Ελευθερία.
ΙΙ
Παίρνοντας την "Αναρχία" για το ιδανικό μας της πολιτικής οργάνωσης δίνουμε μόνο έκφραση σε μια άλλη χαρακτηριστική τάση της ανθρώπινης προόδου. Όποτε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν αναπτυχθεί μέχρι ένα ορισμένο σημείο έχουν τινάξει από πάνω τους τον ζυγό της εξουσίας και έχουν βάλει στη θέση του ένα σύστημα θεμελιωμένο κατά προσέγγιση λίγο ή περισσότερο στις αρχές της προσωπικής ελευθερίας. Και η ιστορία μας δείχνει ότι αυτές οι περίοδοι της μερικής ή γενικής επανάστασης, όταν νικήθηκαν οι κυβερνήσεις, ήταν επίσης περίοδοι ξαφνικής προόδου και στον οικονομικό και στον διανοητικό τομέα. Τώρα είναι η απελευθέρωση των κομμούνων, τα μνημεία των οποίων, παραγόμενα από την ελεύθερη εργασία των συντεχνιών, δεν έχουν ξεπεραστεί ποτέ. Τώρα είναι η εξέγερση των αγροτών που επέφερε τον Ανασχηματισμό και έθεσε τον παπισμό σε κίνδυνο. Και έπειτα πάλι είναι η κοινωνία, η ελεύθερη για ένα μικρό διάστημα, η οποία δημιουργήθηκε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού από τους αντάρτες του Παλαιού Κόσμου.
Περαιτέρω, εάν παρατηρήσουμε την παρούσα ανάπτυξη των πολιτισμένων λαών βλέπουμε, πιό αλάνθαστα, μια κίνηση που χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο στο να περιορίζει τη σφαίρα της δράσης της κυβέρνησης, και να επιτρέψει όλο και περισσότερη ελευθερία στο άτομο. Αυτή η εξέλιξη συνεχίζεται μπροστά στα μάτια μας, αν και καλύπτεται από τα ερείπια και τα σκουπίδια των παλαιών ιδρυμάτων και των παλαιών δεισιδαιμονιών. Όπως όλες οι εξελίξεις, περιμένει μόνο μια επανάσταση για να νικήσει τα παλαιά εμπόδια που στέκονται στον δρόμο, για να μπορέσει να βρεί ελεύθερο πεδίο σε μια αναδημιουργούμενη κοινωνία.
Αφού έχουν για πολύ προσπαθήσει μάταια να λύσουν το άλυτο πρόβλημα -- το πρόβλημα να κατασκευάσουν μια κυβέρνηση "που θα περιορίσει το άτομο να υπακούει χωρίς να παύει να υπηρετεί την κοινωνία", οι άνθρωποι προσπαθούν επιτέλους να ελευθερωθούν οι ίδιοι από κάθε μορφή κυβέρνησης και να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για οργάνωση από μια ελεύθερη σύμβαση μεταξύ ατόμων και ομάδων που ακολουθούν τον ίδιο στόχο. Η ανεξαρτησία κάθε μικρής εδαφικής μονάδας γίνεται μια επείγουσα ανάγκη. Η αμοιβαία συμφωνία αντικαθιστά το νόμο και ρυθμίζει παντού τα μεμονωμένα συμφέροντα λαμβάνοντας υπόψη ένα κοινό αντικείμενο.
Όλα αυτά που ειδώθηκαν κάποτε σαν μια λειτουργία της Κυβέρνησης σήμερα βρίσκονται υπό εξέταση. Τα πράγματα τακτοποιούνται ευκολότερα και πιό ικανοποιητικά χωρίς την επέμβαση του Κράτους. Και στη μελέτη της προόδου που σημειώνεται σε αυτήν την κατεύθυνση, οδηγούμαστε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η τάση της ανθρώπινης φυλής είναι να μειώσει την Κυβερνητική παρέμβαση στο μηδέν. Στην πραγματικότητα, να καταργήσει το Κράτος, την προσωποποίηση της αδικίας, την κατοχή, και το μονοπώλιο.
Μπορούμε ήδη να πιάσουμε τις αναλαμπές ενός κόσμου στον οποίο οι δεσμοί που δεσμεύουν το άτομο δεν είναι πλέον νόμοι, αλλά κοινωνικές συνήθειες -- το αποτέλεσμα της ανάγκης που γίνεται αισθητή από τον καθένα μας να επιδιώξει την υποστήριξη, τη συνεργασία, τη κατανόηση των γειτόνων του.
Σίγουρα η ιδέα μιας κοινωνίας χωρίς Κράτος θα προκαλέσει τουλάχιστον τόσες αντιρρήσεις όσο η πολιτική οικονομία μιας κοινωνίας χωρίς ιδιωτικό κεφάλαιο. Όλοι έχουμε μεγαλώσει από την παιδική ηλικία μας θεωρώντας το Κράτος σαν ένα είδος Πρόνοιας. Όλη η εκπαίδευσή μας, η Ρωμαϊκή ιστορία που μάθαμε στο σχολείο, ο Βυζαντινός κώδικας που μελετήσαμε αργότερα με το όνομα του Ρωμαϊκού νόμου, και οι διάφορες επιστήμες που διδάσκονται στα πανεπιστήμια, μας συνηθίζουν να πιστεύουμε στην Κυβέρνηση και στις αρετές του θεόσταλτου Κράτους.
Για να διατηρήσουν αυτήν την δεισιδαιμονία ολόκληρα συστήματα φιλοσοφίας έχουν διαμορφωθεί και έχουν διδαχθεί. Όλες οι πολιτικές είναι βασισμένες σε αυτήν την αρχή. Και κάθε πολιτικός, οποιουδήποτε χρώματος, έρχεται εμπρός και λέει στους ανθρώπους, "Δώστε μου τη δύναμη, και εγώ μπορώ και θέλω να σας ελευθερώσω από τις δυστυχίες που σας πιέζουν τόσο βαριά".
Από την κούνια ως τον τάφο όλες οι ενέργειές μας καθοδηγούνται από αυτήν την αρχή. Ανοίξτε οποιοδήποτε βιβλίο κοινωνιολογίας ή νομολογίας, και θα βρείτε εκεί την Κυβέρνηση, την οργάνωσή της, τις πράξεις της, να γεμίζουν τόσο μεγάλο χώρο ώστε φτάνουμε να πιστεψουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα έξω από την Κυβέρνηση και τον κόσμος των πολιτικών.
Ο Τύπος μας διδάσκει το ίδιο πράγμα με κάθε τρόπο που μπορεί κανείς να φανταστεί. Ολόκληρες στήλες αφιερώνονται στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις και στις πολιτικές δολοπλοκίες. Η απέραντη καθημερινή ζωή ενός έθνους μόλις που αναφέρεται σε μερικές γραμμές όταν εξετάζεται σε σχέση με οικονομικά θέματα, νόμους, ή "διάφορα γεγονότα" σχετικά με αστυνομικές υποθέσεις. Και όταν διαβάζετε αυτές τις εφημερίδες, μετά βίας σκέφτεστε τον ανυπολόγιστο αριθμό όντων -- όλη η ανθρωπότητα, περίπου -- που μεγαλώνουν και πεθαίνουν, τα οποία γνωρίζουν τη θλίψη, που εργάζονται και καταναλώνουν, σκέφτονται και δημιουργούν έξω από τις λίγες προεξέχουσες προσωπικότητες που έχουν ενισχυθεί τόσο ώστε η ανθρωπότητα κρύβεται από τις σκιές τους οι οποίες διευρύνονται από την άγνοιά μας.
Και όμως μόλις περνάμε από το τυπωμένο θέμα στην ζωή την ίδια, μόλις ρίχνουμε μια ματιά στην κοινωνία, εκπλησσόμαστε από τον απειροελάχιστο ρόλο που παίζει η Κυβέρνηση. Ο Balzac παρατήρησε ήδη πώς τα εκατομμύρια των αγροτών περνούν το σύνολο της ζωής τους χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για το Κράτος, εκτός από τους βαρείς φόρους που αναγκάζονται να πληρώνουν. Κάθε ημέρα εκατομμύρια συναλλαγών γίνονται χωρίς Κυβερνητική επέμβαση, και οι μεγαλύτερες από αυτές -- εκείνες του εμπορίου και της ανταλλαγής -- συνεχίζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε η Κυβέρνηση να μην καλείται να αναμιχθεί εάν ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη είχε την πρόθεση να μην εκπληρώσει την συμφωνία του. Εάν μιλήσετε σε ένα άτομο που καταλαβαίνει το εμπόριο θα σας πει ότι οι καθημερινές επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται από τους εμπόρους θα ήταν απολύτως αδύνατες αν δεν βασίζονταν στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η συνήθεια να κρατά κανείς τον λόγο του, η επιθυμία να μην χάσει την πίστωσή του, αρκεί να διατηρήσει αυτήν την σχετική τιμιότητα. Το άτομο που δεν αισθάνεται τη μικρότερη τύψη όταν δηλητηριάζει τους πελάτες του με επιβλαβή φάρμακα που καλύπτονται με πομπώδεις ετικέτες σκέφτεται ότι είναι προς τιμήν του να κρατήσει τις δεσμεύσεις του. Τώρα, εάν αυτή η σχετική ηθική έχει αναπτυχθεί υπό τους παρόντες όρους, όταν ο πλουτισμός είναι το μόνο κίνητρο και ο μόνος στόχος, μπορούμε να αμφιβάλουμε για τη γρήγορη πρόοδό της όταν ο σφετερισμός των καρπών της εργασίας των άλλων δεν θα είναι πλέον η βάση της κοινωνίας;
Ένα άλλο εντυπωσιακό γεγονός, που χαρακτηρίζει ειδικά τη γενιά μας, μιλά ακόμα περισσότερο υπέρ των ιδεών μας. Είναι η συνεχής επέκταση του τομέα της επιχείρησης λόγω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, και η καταπληκτική ανάπτυξη των ελεύθερων ομάδων όλων των ειδών. Θα το συζητήσουμε αυτό πιο αναλυτικά στο κεφάλαιο που αφιερώνεται στην Ελεύθερη Συμφωνία [Free Agreement, Κεφ. 11]. Είναι αρκετό να αναφέρουμε ότι τα γεγονότα είναι τόσο πολυάριθμα και τόσο συνήθη ώστε αυτά είναι η ουσία του δεύτερου μισού του δέκατου ένατου αιώνα, ακόμα κι αν οι πολιτικοί και σοσιαλιστές συγγραφείς τα αγνοούν, προτιμώντας πάντα να μιλούν σε μας για τις λειτουργίες της Κυβέρνησης.
Αυτές οι οργανώσεις, ελεύθερες και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, είναι μια τόσο φυσική έκβαση του πολιτισμού μας. Επεκτείνονται τόσο γρήγορα και ομαδοποιούνται με πολύ μεγάλη ευκολία. Είναι ένα τόσο απαραίτητο αποτέλεσμα της συνεχούς αύξησης των αναγκών του πολιτισμένου ανθρώπου και τελικά, τόσο ευνοϊκά αντικαθιστούν την κυβερνητική παρέμβαση ώστε πρέπει να αναγνωρίσουμε σε αυτές έναν παράγοντα αυξανόμενης σπουδαιότητας στη ζωή των κοινωνιών. Εάν δεν είναι εξαπλωμένες ακόμα στο σύνολο των εκδηλώσεων της ζωής, είναι γιατί βρίσκουν ένα αξεπέραστο εμπόδιο στην ένδεια του εργαζομένου, στα απολιθώματα της παρούσας κοινωνίας, στον ιδιωτικό σφετερισμό του κεφαλαίου, και στο Κράτος. Καταργήστε αυτά τα εμπόδια και θα τις δείτε να καλύπτουν το απέραντο πεδίο της πολιτισμένης ανθρώπινης δραστηριότητας.
Η ιστορία των τελευταίων πενήντα ετών δίνει μια ζωντανή απόδειξη ότι η Αντιπροσωπευτική Κυβέρνηση είναι ανίσχυρη να εκπληρώσει τις λειτουργίες που έχουμε επιδιώξει να δώσουμε σε αυτήν. Στις ημέρες που έρχονται ο δέκατος ένατος αιώνας θα αναφέρεται σαν ο αιώνας που έχει βεβαιώσει την αποτυχία του κοινοβουλευτισμού.
Αλλά αυτή η ανικανότητα γίνεται εμφανής σε όλους. Τα ελαττώματα του κοινοβουλευτισμού, και οι έμφυτες ατέλειες της αντιπροσωπευτικής αρχής, είναι αυτονόητα, και οι λίγοι φιλόσοφοι που έχουν κάνει μια κριτική μελέτη αυτών (J. S. Mill και Leverdays) το έκαναν αλλά δίνουν λογοτεχνική μορφή στη λαϊκή δυσαρέσκεια. Δεν είναι δύσκολο, πράγματι, να φανεί η γελοιότητα της ονομασίας μερικών ατόμων και των λεγομένων τους σε αυτούς, "Κάνετε νόμους που ρυθμίζουν όλες τις σφαίρες της δραστηριότητάς μας. Αν και ούτε ένας από σας δεν ξέρει τίποτα για αυτά!"
Αρχίζουμε να βλέπουμε ότι η κυβέρνηση των πλειοψηφιών σημαίνει ότι παραδίδονται όλες οι υποθέσεις της χώρας σε επιθεωρητές που αποτελούν τις πλειοψηφίες στη Βουλή και στις εκλογικές επιτροπές. Σε εκείνους, με μια λέξη, οι οποίοι δεν έχουν καμία δική τους άποψη. Αλλά η ανθρωπότητα επιδιώκει και βρίσκει ήδη τα νέα ζητήματα.
Η Διεθνής Ταχυδρομική Ένωση, οι σιδηροδρομικές ενώσεις, και οι μορφωμένες κοινωνίες μας δίνουν παραδείγματα λύσεων βασισμένων στην ελεύθερη συμφωνία στον χώρο και τη θέση του νόμου.
Σήμερα, όταν οι ομάδες οι διασκορπισμένες παντού επιθυμούν να οργανωθούν πάνω σε ένα αντικείμενο ή κάποιο άλλο, δεν εκλέγουν πλέον το διεθνές Κοινοβούλιο του Jacks-of-all-trades. Όχι, όπου δεν είναι δυνατό να συναντηθούν άμεσα ή να γίνει μια συμφωνία με αλληλογραφία, εκπρόσωποι ειδικευμένοι στο ζήτημα στέλνονται για να διαπραγματευθούν, με τις οδηγίες: "Προσπάθησε να έρθεις σε μια συμφωνία σε αυτά και αυτά τα ζητήματα, και επέστρεψε έπειτα όχι με έναν νόμο στην τσέπη σου, αλλά με μια πρόταση της συμφωνίας που μπορεί να δεχθούμε ή να μην δεχθούμε".
Τέτοια είναι η μέθοδος των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων, των μορφωμένων κοινωνιών, και ενώσεων κάθε είδους, οι οποίες καλύπτουν ήδη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και τέτοια πρέπει να είναι η μέθοδος μιας απελευθερωμένης κοινωνίας. Επιφέροντας την απαλλοτρίωση, η κοινωνία δεν μπορεί να συνεχίσει να οργανώνεται πάνω στην αρχή της κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης. Μια κοινωνία που έχει θεμελιωθεί πάνω στην δουλοπαροικία είναι σύμφωνη με την απόλυτη μοναρχία. Μια κοινωνία που βασίζεται στο σύστημα αμοιβών και την εκμετάλλευση των μαζών από τους κεφαλαιοκράτες βρίσκει την πολιτική έκφρασή της στον κοινοβουλευτισμό. Αλλά μια ελεύθερη κοινωνία, που επανακτά την κατοχή της κοινής κληρονομιάς, πρέπει να επιδιώξει, σε ελεύθερες ομάδες και ελεύθερες ομοσπονδίες ομάδων, μια νέα οργάνωση, σε αρμονία με τη νέα οικονομική φάση της ιστορίας.
Κάθε οικονομική φάση έχει μια πολιτική φάση που αντιστοιχεί σε αυτήν, και θα ήταν αδύνατο να αγγιχτεί η ιδιοκτησία χωρίς να βρει συγχρόνως έναν νέο τρόπο πολιτικής ζωής.
I
ΚΑΘΕ κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομμουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομμουνισμό, και ο Κομμουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους όμοια εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας.
Υπήρξε κάποια εποχή όταν μια οικογένεια αγροτών μπορούσε να θεωρήσει το καλαμπόκι που καλλιεργούσε, ή τα μάλλινα ενδύματα που υφαίνονταν στην αγροικία, ως προϊόντα του δικού της κόπου. Αλλά ακόμα και τότε αυτός ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων δεν ήταν αρκετά σωστός. Υπήρχαν οι δρόμοι και οι γέφυρες που έγιναν από κοινού, τα έλη που στραγγίχτηκαν με κοινό κόπο, και τα κοινοτικά λιβάδια που περικλείστηκαν από φράκτες που συνεχώς επισκευάζονταν από τον καθέναν ξεχωριστά και από όλους μαζί. Εάν οι αργαλειοί για την ύφανση ή οι χρωστικές ουσίες για τον χρωματισμό των υφασμάτων βελτιώθηκαν, όλοι ωφελήθηκαν. Έτσι ακόμη και σε εκείνες τις ημέρες μια οικογένεια αγροτών δεν θα μπορούσε να ζήσει μόνη, αλλά ήταν εξαρτώμενη με χίλιους τρόπους από το χωριό ή την κοινότητα.
Όμως σήμερα, στην παρούσα κατάσταση της βιομηχανίας, όταν όλα είναι αλληλοεξαρτώμενα, όταν κάθε κλάδος της παραγωγής είναι πλεγμένος μαζί με όλους τους υπόλοιπους, η προσπάθεια να αξιωθεί μια Ατομικιστική προέλευση για τα προϊόντα της βιομηχανίας είναι απολύτως αστήρικτη. Η καταπληκτική τελειότητα που έχει επιτευχθεί από τις κλωστοϋφαντουργικές ή τις μεταλλευτικές βιομηχανίες στις πολιτισμένες χώρες οφείλεται στην ταυτόχρονη ανάπτυξη χιλίων άλλων βιομηχανιών, μεγάλων και μικρών, στην επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου, στη δι-ωκεανική ναυσιπλοΐα, στη χειρωνακτική ικανότητα χιλιάδων εργαζόμενων, σε ορισμένα standards του πολιτισμού που έχουν επιτευχθεί από τις εργατικές τάξεις συνολικά, στην εργασία, εν ολίγοις, των ανθρώπων σε κάθε γωνία του πλανήτη.
Οι Ιταλοί που πέθαναν από χολέρα φτιάχνοντας το Κανάλι του Σουέζ, ή από αγκύλωση στη Σήραγγα του St. Gothard, και οι Αμερικανοί που σκοτώθηκαν από τις σφαίρες πολεμώντας για την κατάργηση της σκλαβιάς έχουν βοηθήσει να αναπτυχθεί η βαμβακοβιομηχανία στη Γαλλία και στην Αγγλία, καθώς επίσης και τα εργαζόμενα κορίτσια που λιώνουν στα εργοστάσια του Manchester και του Rouen, και ο εφευρέτης που (μετά από την πρόταση κάποιου εργαζομένου) πετυχαίνει τη βελτίωση των αργαλειών.
Πώς, λοιπόν, θα υπολογίσουμε το μερίδιο του καθενός στα πλούτη που ΟΛΟΙ συμβάλλουν να συσσωρεύονται;
Εξετάζοντας την παραγωγή από αυτήν την γενική, συνθετική άποψη, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με τους Κολεκτιβιστές ότι η πληρωμή η ανάλογη με τις ώρες της εργασίας που έγιναν από τον καθένα θα ήταν μια ιδανική ρύθμιση, ή ακόμα και ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Χωρίς να συζητήσουμε εάν η αξία της ανταλλαγής των αγαθών μετριέται πραγματικά στις υπάρχουσες κοινωνίες από το ποσό της εργασίας της απαραίτητης να το παραγάγει -- σύμφωνα με το δόγμα του Smith και του Ricardo, στα βήματα των οποίων ο Marx έχει ακολουθήσει - αρκεί αυτό να πω εδώ, αφήνοντας τους εαυτούς μας ελεύθερους να επιστρέψουμε στο αντικείμενο αργότερα, ότι το Κολεκτιβιστικό ιδανικό εμφανίζεται σε μας πως δεν μπορεί να στηριχθεί σε μια κοινωνία που θεωρεί τα όργανα της εργασίας ως κοινή κληρονομιά. Ξεκινώντας από αυτήν την αρχή, μια τέτοια κοινωνία θα βρισκόταν αναγκασμένη από το πολύ αρχικό της στάδιο να εγκαταλείψει όλες τις μορφές των αμοιβών.
Ο μετριασμένος ατομικισμός του κολλεκτιβιστικού συστήματος δεν θα μπορούσε βεβαίως να διατηρηθεί παράλληλα με έναν μερικό κομμουνισμό -- την κοινωνικοποίηση της γης και των οργάνων της παραγωγής. Μια νέα μορφή ιδιοκτησίας απαιτεί μια νέα μορφή ανταμοιβής. Μια νέα μέθοδος παραγωγής δεν μπορεί να υπάρξει δίπλα-δίπλα με τις παλαιές μορφές κατανάλωσης, εκτός αν μπορέσει να προσαρμοστεί στις παλαιές μορφές πολιτικής οργάνωσης.
Το σύστημα αμοιβής προκύπτει από τη μεμονωμένη ιδιοκτησία της γης και των οργάνων της εργασίας. Ήταν ο απαραίτητος όρος για την ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, και θα χαθεί μαζί με αυτή, παρά την προσπάθεια να μεταμφιεστεί ως "μοίρασμα κερδών (μερίσματα)". Η κοινή κατοχή των οργάνων της εργασίας πρέπει απαραιτήτως να φέρει μαζί της την απόλαυση από κοινού των καρπών της κοινής εργασίας.
Υποστηρίζουμε περαιτέρω ότι ο Κομμουνισμός είναι όχι μόνο επιθυμητός, αλλά ότι οι υπάρχουσες κοινωνίες, θεμελιωμένες πάνω στον Ατομικισμό, ωθούνται αναπόφευκτα προς στην κατεύθυνση του Κομμουνισμού. Η ανάπτυξη του Ατομικισμού κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών αιώνων εξηγείται από τις προσπάθειες του ατόμου να προστατευθεί από την τυραννία του Κεφαλαίου και του Κράτους. Για κάποιο καιρό φαντάστηκε, και εκείνοι που εξέφρασαν τη σκέψη του για αυτόν δήλωσαν, ότι θα μπορούσε να ελευθερωθεί ολοκληρωτικά από το Κράτος και από την κοινωνία. "Με τη βοήθεια των χρημάτων," είπε, "μπορώ να αγοράσω όλα όσα χρειάζομαι". Αλλά ο άνθρωπος ήταν σε ένα λάθος δρόμο, και η σύγχρονη ιστορία τον έχει διδάξει να αναγνωρίσει ότι, χωρίς τη βοήθεια όλων, δεν μπορεί να κάνει τίποτα, έστω και αν τα χρηματοκιβώτιά του είναι γεμάτα με χρυσάφι.
Στην πραγματικότητα, παράλληλα με αυτό το ρεύμα του Ατομικισμού, βρίσκουμε σε όλη τη σύγχρονη ιστορία μια τάση, αφ' ενός, να διατηρήσει όλα αυτά που παραμένουν από τον μερικό Κομμουνισμό της αρχαιότητας, και, αφ' ετέρου, να καθιερώσει την Κομμουνιστική αρχή σε χίλιες εξελίξεις της σύγχρονης ζωής.
Μόλις οι κοινότητες των δεκάτου, ενδέκατου, και δωδέκατου αιώνων, πέτυχαν την απελευθέρωσή τους από τους κυρίους τους, εκκλησιαστικούς ή επαγγελματικούς, η κοινοτική τους εργασία και η κοινοτική τους κατανάλωση άρχισαν να επεκτείνονται και να αναπτύσσονται γρήγορα. Ο δήμος -- και όχι ιδιώτες - ναύλωσε σκάφη και εξόπλισε αποστολές, και το όφελος που προέκυψε από το εξωτερικό εμπόριο δεν δόθηκε σε ιδιώτες, αλλά μοιράστηκε σε όλους. Οι δήμοι αγόρασαν επίσης παροχές για τους πολίτες τους. Ίχνη αυτών των ιδρυμάτων έχουν φθάσει μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα, και ο λαός λατρεύει με ευλάβεια τη μνήμη τους στους μύθους τους.
Όλα αυτά έχουν εξαφανιστεί. Αλλά ο αγροτικός δήμος αγωνίζεται ακόμα να συντηρήσει τα τελευταία ίχνη αυτού του Κομμουνισμού, και πετυχαίνει -- εκτός από τις φορές που το Κράτος ρίχνει το βαρύ ξίφος του πάνω σε αυτή την ισορροπία.
Εν τω μεταξύ νέες οργανώσεις, βασισμένες στην ίδια αρχή -- σε κάθε άτομο σύμφωνα με τις ανάγκες του -- αναπηδούν με χίλιες διαφορετικές μορφές. Γιατί χωρίς μια ορισμένη μαγιά Κομμουνισμού οι παρούσες κοινωνίες δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν. Παρά τη στενή εγωιστική στροφή που δόθηκε στα μυαλά των ατόμων από το εμπορικό σύστημα, η τάση προς τον Κομμουνισμό εμφανίζεται συνεχώς, και επηρεάζει τις δραστηριότητές μας με ποικίλους τρόπους
Οι γέφυρες, για τη χρήση των οποίων ένας φόρος επιβλήθηκε τις παλαιότερες ημέρες, έχουν τώρα γίνει δημόσια ιδιοκτησία και ελεύθερες σε όλους. Το ίδιο έγινε με τις λεωφόρους, εκτός από την Ανατολή, όπου ένας φόρος πληρώνεται ακόμα από τον ταξιδιώτη για κάθε μίλι του ταξιδιού του. Μουσεία, ελεύθερες βιβλιοθήκες, ελεύθερα σχολεία, ελεύθερα γεύματα για τα παιδιά. Πάρκα και κήποι ανοικτοί σε όλους. Οδοί στρωμένοι και φωτισμένοι, ελεύθεροι σε όλους. Νερό που παρέχεται σε κάθε σπίτι χωρίς μέτρο ή όριο -- όλες οι τέτοιου είδους ρυθμίσεις έχουν θεμελιωθεί πάνω στην αρχή: "Πάρτε ό,τι χρειάζεστε".
Οι τροχιόδρομοι [τραμ] και οι σιδηρόδρομοι έχουν εισαγάγει ήδη τα μηνιαία και ετήσια εποχικά εισιτήρια, χωρίς περιορισμό στον αριθμό ταξιδιών που γίνονται. Και δύο έθνη, η Ουγγαρία και η Ρωσία, έχουν εισαγάγει στους σιδηροδρόμους τους το σύστημα ζώνης, το οποίο επιτρέπει στον κάτοχο να ταξιδέψει πεντακόσια ή χίλια μίλια με το ίδιο αντίτιμο. Είναι μόνο ένα μικρό βήμα από αυτό προς μια ομοιόμορφη δαπάνη, όπως ήδη συμβαίνει στην ταχυδρομική υπηρεσία. Σε όλες αυτές τις καινοτομίες, και χίλιες άλλες, η τάση δεν είναι να μετρηθεί η μεμονωμένη κατανάλωση. Ένα άτομο θέλει να ταξιδεψει χίλια μίλια, ένα άλλα πεντακόσια. Αυτές είναι προσωπικές απαιτήσεις. Δεν υπάρχει κανένας ικανοποιητικός λόγος για τον οποίο κάποιος πρέπει να πληρώσει δύο φορές περισσότερο απ' ό,τι ένας άλλος επειδή η ανάγκη του είναι δύο φορές μεγαλύτερη. Τέτοια είναι τα σημάδια που εμφανίζονται ακόμα και τώρα στις ατομικιστικές κοινωνίες μας.
Επιπλέον, υπάρχει μια τάση, αν και ακόμα αδύναμη, να εξεταστούν οι ανάγκες του ατόμου, ανεξάρτητα από τις προηγούμενες ή πιθανές υπηρεσίες του στην κοινότητα. Αρχίζουμε να σκεφτόμαστε την κοινωνία συνολικά, κάθε μέρος της οποίας συνδέεται τόσο στενά με τα άλλα ώστε μια υπηρεσία που παρέχεται σε ένα είναι μια υπηρεσία που παρέχεται σε όλους.
Όταν πηγαίνετε σε μια δημόσια βιβλιοθήκη -- όχι πράγματι στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, αλλά, για παράδειγμα, στο Βρετανικό Μουσείο ή τη βιβλιοθήκη του Βερολίνου -- ο βιβλιοθηκάριος δεν ρωτά ποιες υπηρεσίες έχετε παράσχει στην κοινωνία πρίν σας δώσει το βιβλίο, ή τα πενήντα βιβλία που ζητάτε, και έρχεται σε βοήθειά σας εάν δεν ξέρετε πώς να χειριστείτε τον κατάλογο. Με τη βοήθεια των ομοιόμορφων πιστοποιητικών -- και πολύ συχνά μια συμβολή εργασίας προτιμάται -- η επιστημονική κοινωνία ανοίγει τα μουσεία της, τους κήπους της, τη βιβλιοθήκη της, τα εργαστήριά της, και τα ετήσια συνέδριά της σε κάθε ένα από τα μέλη της, είτε εάν αυτό είναι ένας Δαρβίνος, είτε ένας απλός ερασιτέχνης.
Στην Αγία Πετρούπολη, εάν ασχολείστε με μια εφεύρεση, πηγαίνετε σε ένα ειδικό εργαστήριο ή ένα συνεργείο, όπου σας παρέχεται μια θέση, ο ξυλουργικός πάγκος, ένας τόρνος, όλα τα απαραίτητα εργαλεία και τα επιστημονικά όργανα, υπό τον όρο μόνο ότι ξέρετε πώς να τα χρησιμοποιήσετε και έχετε την άδεια για να εργαστείτε εκεί όσο χρόνο επιθυμείτε. Υπάρχουν τα εργαλεία. Κάνετε τους άλλους να ενδιαφερθούν για την ιδέα σας, ενώνεστε με συναδέλφους ειδικευμένους στις διάφορες τέχνες, ή εργάζεσθε μόνοι εάν το προτιμάτε. Εφευρίσκετε μια πτητική μηχανή, ή δεν εφευρίσκετε τίποτα - αυτό είναι δική σας υπόθεση. Ακολουθείτε μια ιδέα -- αυτό είναι αρκετό.
Με τον ίδιο τρόπο, εκείνοι που επανδρώνουν τη ναυαγοσωστική λέμβο δεν ζητούν τα πιστοποιητικά του πληρώματος ενός βυθιζόμενου σκάφους. Πλησιάζουν με τη βάρκα τους, διακινδυνεύουν τις ζωές τους στα μανιασμένα κύματα, και χάνονται μερικές φορές, όλα αυτά για να σώσουν τα άτομα που ούτε γνωρίζουν. Και ποια ανάγκη υπάρχει να τους γνωρίζουν; "Είναι ανθρώπινα όντα, και χρειάζονται την βοήθειά μας -- αυτό είναι αρκετό, να καθιερώσει το δικαίωμά τους -- Στη διάσωση!"
Έτσι βρίσκουμε μια τάση, κατεξοχήν κομμουνιστική, να αναπηδά σε όλες τις πλευρές, και με διάφορες μορφές, στην ίδια την καρδιά των θεωρητικά ατομικιστικών κοινωνιών.
Υποθέστε ότι μια από τις μεγάλες πόλεις μας, τόσο εγωτιστική σε συνηθισμένους καιρούς, χτυπήθηκε αύριο από κάποια καταστροφή -- μια πολιορκία, παραδείγματος χάριν -- αυτή η ίδια η εγωιστική πόλη θα αποφάσιζε ότι οι πρώτες ανάγκες που θα έπρεπε να ικανοποιηθούν ήταν εκείνες των παιδιών και των ηλικιωμένων. Χωρίς να ρωτήσει ποιες υπηρεσίες είχαν παράσχει, ή ήταν πιθανό να δώσουν στην κοινωνία, θα τους τάιζε καταρχήν. Κατόπιν οι πολεμιστές θα φροντίζονταν για αυτούς, ανεξάρτητα από το θάρρος ή τη εξυπνάδα που κάθε ένας έχει επιδείξει, και χιλιάδες άνδρες και γυναίκες θα συναγωνίζονταν μεταξύ τους στην ανιδιοτελή αφοσίωση στους πληγωμένους.
Αυτή η τάση υπάρχει και γίνεται αισθητή μόλις ικανοποιούνται οι πιο επείγουσες ανάγκες του καθενός, και αναλογικά με το πόσο η παραγωγική δύναμη της φυλής αυξάνεται. Γίνεται μια ενεργή δύναμη κάθε φορά που μια μεγάλη ιδέα έρχεται να αντικαταστήσει τις μέσες έγνοιες της καθημερινής ζωής.
Πώς μπορούμε να αμφιβάλουμε, λοιπόν, ότι όταν τοποθετούνται τα όργανα της παραγωγής στην υπηρεσία όλων, όταν η επιχείρηση κατευθύνεται στις Κομμουνιστικές αρχές, όταν η εργασία, έχοντας ανακτήσει την τιμημένη της θέση μέσα στην κοινωνία, παράγει πολύ περισσότερο από όσο είναι απαραίτητο σε όλους -- πώς μπορούμε να αμφιβάλουμε ότι αυτή η δύναμη (ήδη τόσο ισχυρή) θα διευρύνει τη σφαίρα δράσης της μέχρις ότου γίνει η κυβερνώσα αρχή της κοινωνικής ζωής;
Ακολουθώντας αυτές τις ενδείξεις, και εξετάζοντας περαιτέρω την πρακτική πλευρά της απαλλοτρίωσης, για την οποία θα μιλήσουμε στα επόμενα κεφάλαια, είμαστε πεπεισμένοι ότι η πρώτη υποχρέωσή μας, όταν η επανάσταση θα έχει σπάσει τη δύναμη που υποστηρίζει το παρόν σύστημα, θα είναι να πραγματοποιήσουμε τον Κομμουνισμό χωρίς καθυστέρηση.
Αλλά δικός μας δεν είναι ούτε ο Κομμουνισμός του Fourier και των Phalansteriens, ούτε των Σοσιαλιστών του Γερμανικού Κράτους-. Είναι ο Κομμουνισμός των Αναρχικών, -- ο Κομμουνισμός χωρίς κυβέρνηση -- ο Κομμουνισμός των Ελεύθερων. Είναι η σύνθεση των δύο ιδανικών που ακολουθούνται από την ανθρωπιά σε όλες τις ηλικίες -- Οικονομική και Πολιτική Ελευθερία.
ΙΙ
Παίρνοντας την "Αναρχία" για το ιδανικό μας της πολιτικής οργάνωσης δίνουμε μόνο έκφραση σε μια άλλη χαρακτηριστική τάση της ανθρώπινης προόδου. Όποτε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν αναπτυχθεί μέχρι ένα ορισμένο σημείο έχουν τινάξει από πάνω τους τον ζυγό της εξουσίας και έχουν βάλει στη θέση του ένα σύστημα θεμελιωμένο κατά προσέγγιση λίγο ή περισσότερο στις αρχές της προσωπικής ελευθερίας. Και η ιστορία μας δείχνει ότι αυτές οι περίοδοι της μερικής ή γενικής επανάστασης, όταν νικήθηκαν οι κυβερνήσεις, ήταν επίσης περίοδοι ξαφνικής προόδου και στον οικονομικό και στον διανοητικό τομέα. Τώρα είναι η απελευθέρωση των κομμούνων, τα μνημεία των οποίων, παραγόμενα από την ελεύθερη εργασία των συντεχνιών, δεν έχουν ξεπεραστεί ποτέ. Τώρα είναι η εξέγερση των αγροτών που επέφερε τον Ανασχηματισμό και έθεσε τον παπισμό σε κίνδυνο. Και έπειτα πάλι είναι η κοινωνία, η ελεύθερη για ένα μικρό διάστημα, η οποία δημιουργήθηκε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού από τους αντάρτες του Παλαιού Κόσμου.
Περαιτέρω, εάν παρατηρήσουμε την παρούσα ανάπτυξη των πολιτισμένων λαών βλέπουμε, πιό αλάνθαστα, μια κίνηση που χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο στο να περιορίζει τη σφαίρα της δράσης της κυβέρνησης, και να επιτρέψει όλο και περισσότερη ελευθερία στο άτομο. Αυτή η εξέλιξη συνεχίζεται μπροστά στα μάτια μας, αν και καλύπτεται από τα ερείπια και τα σκουπίδια των παλαιών ιδρυμάτων και των παλαιών δεισιδαιμονιών. Όπως όλες οι εξελίξεις, περιμένει μόνο μια επανάσταση για να νικήσει τα παλαιά εμπόδια που στέκονται στον δρόμο, για να μπορέσει να βρεί ελεύθερο πεδίο σε μια αναδημιουργούμενη κοινωνία.
Αφού έχουν για πολύ προσπαθήσει μάταια να λύσουν το άλυτο πρόβλημα -- το πρόβλημα να κατασκευάσουν μια κυβέρνηση "που θα περιορίσει το άτομο να υπακούει χωρίς να παύει να υπηρετεί την κοινωνία", οι άνθρωποι προσπαθούν επιτέλους να ελευθερωθούν οι ίδιοι από κάθε μορφή κυβέρνησης και να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για οργάνωση από μια ελεύθερη σύμβαση μεταξύ ατόμων και ομάδων που ακολουθούν τον ίδιο στόχο. Η ανεξαρτησία κάθε μικρής εδαφικής μονάδας γίνεται μια επείγουσα ανάγκη. Η αμοιβαία συμφωνία αντικαθιστά το νόμο και ρυθμίζει παντού τα μεμονωμένα συμφέροντα λαμβάνοντας υπόψη ένα κοινό αντικείμενο.
Όλα αυτά που ειδώθηκαν κάποτε σαν μια λειτουργία της Κυβέρνησης σήμερα βρίσκονται υπό εξέταση. Τα πράγματα τακτοποιούνται ευκολότερα και πιό ικανοποιητικά χωρίς την επέμβαση του Κράτους. Και στη μελέτη της προόδου που σημειώνεται σε αυτήν την κατεύθυνση, οδηγούμαστε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η τάση της ανθρώπινης φυλής είναι να μειώσει την Κυβερνητική παρέμβαση στο μηδέν. Στην πραγματικότητα, να καταργήσει το Κράτος, την προσωποποίηση της αδικίας, την κατοχή, και το μονοπώλιο.
Μπορούμε ήδη να πιάσουμε τις αναλαμπές ενός κόσμου στον οποίο οι δεσμοί που δεσμεύουν το άτομο δεν είναι πλέον νόμοι, αλλά κοινωνικές συνήθειες -- το αποτέλεσμα της ανάγκης που γίνεται αισθητή από τον καθένα μας να επιδιώξει την υποστήριξη, τη συνεργασία, τη κατανόηση των γειτόνων του.
Σίγουρα η ιδέα μιας κοινωνίας χωρίς Κράτος θα προκαλέσει τουλάχιστον τόσες αντιρρήσεις όσο η πολιτική οικονομία μιας κοινωνίας χωρίς ιδιωτικό κεφάλαιο. Όλοι έχουμε μεγαλώσει από την παιδική ηλικία μας θεωρώντας το Κράτος σαν ένα είδος Πρόνοιας. Όλη η εκπαίδευσή μας, η Ρωμαϊκή ιστορία που μάθαμε στο σχολείο, ο Βυζαντινός κώδικας που μελετήσαμε αργότερα με το όνομα του Ρωμαϊκού νόμου, και οι διάφορες επιστήμες που διδάσκονται στα πανεπιστήμια, μας συνηθίζουν να πιστεύουμε στην Κυβέρνηση και στις αρετές του θεόσταλτου Κράτους.
Για να διατηρήσουν αυτήν την δεισιδαιμονία ολόκληρα συστήματα φιλοσοφίας έχουν διαμορφωθεί και έχουν διδαχθεί. Όλες οι πολιτικές είναι βασισμένες σε αυτήν την αρχή. Και κάθε πολιτικός, οποιουδήποτε χρώματος, έρχεται εμπρός και λέει στους ανθρώπους, "Δώστε μου τη δύναμη, και εγώ μπορώ και θέλω να σας ελευθερώσω από τις δυστυχίες που σας πιέζουν τόσο βαριά".
Από την κούνια ως τον τάφο όλες οι ενέργειές μας καθοδηγούνται από αυτήν την αρχή. Ανοίξτε οποιοδήποτε βιβλίο κοινωνιολογίας ή νομολογίας, και θα βρείτε εκεί την Κυβέρνηση, την οργάνωσή της, τις πράξεις της, να γεμίζουν τόσο μεγάλο χώρο ώστε φτάνουμε να πιστεψουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα έξω από την Κυβέρνηση και τον κόσμος των πολιτικών.
Ο Τύπος μας διδάσκει το ίδιο πράγμα με κάθε τρόπο που μπορεί κανείς να φανταστεί. Ολόκληρες στήλες αφιερώνονται στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις και στις πολιτικές δολοπλοκίες. Η απέραντη καθημερινή ζωή ενός έθνους μόλις που αναφέρεται σε μερικές γραμμές όταν εξετάζεται σε σχέση με οικονομικά θέματα, νόμους, ή "διάφορα γεγονότα" σχετικά με αστυνομικές υποθέσεις. Και όταν διαβάζετε αυτές τις εφημερίδες, μετά βίας σκέφτεστε τον ανυπολόγιστο αριθμό όντων -- όλη η ανθρωπότητα, περίπου -- που μεγαλώνουν και πεθαίνουν, τα οποία γνωρίζουν τη θλίψη, που εργάζονται και καταναλώνουν, σκέφτονται και δημιουργούν έξω από τις λίγες προεξέχουσες προσωπικότητες που έχουν ενισχυθεί τόσο ώστε η ανθρωπότητα κρύβεται από τις σκιές τους οι οποίες διευρύνονται από την άγνοιά μας.
Και όμως μόλις περνάμε από το τυπωμένο θέμα στην ζωή την ίδια, μόλις ρίχνουμε μια ματιά στην κοινωνία, εκπλησσόμαστε από τον απειροελάχιστο ρόλο που παίζει η Κυβέρνηση. Ο Balzac παρατήρησε ήδη πώς τα εκατομμύρια των αγροτών περνούν το σύνολο της ζωής τους χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για το Κράτος, εκτός από τους βαρείς φόρους που αναγκάζονται να πληρώνουν. Κάθε ημέρα εκατομμύρια συναλλαγών γίνονται χωρίς Κυβερνητική επέμβαση, και οι μεγαλύτερες από αυτές -- εκείνες του εμπορίου και της ανταλλαγής -- συνεχίζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε η Κυβέρνηση να μην καλείται να αναμιχθεί εάν ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη είχε την πρόθεση να μην εκπληρώσει την συμφωνία του. Εάν μιλήσετε σε ένα άτομο που καταλαβαίνει το εμπόριο θα σας πει ότι οι καθημερινές επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται από τους εμπόρους θα ήταν απολύτως αδύνατες αν δεν βασίζονταν στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η συνήθεια να κρατά κανείς τον λόγο του, η επιθυμία να μην χάσει την πίστωσή του, αρκεί να διατηρήσει αυτήν την σχετική τιμιότητα. Το άτομο που δεν αισθάνεται τη μικρότερη τύψη όταν δηλητηριάζει τους πελάτες του με επιβλαβή φάρμακα που καλύπτονται με πομπώδεις ετικέτες σκέφτεται ότι είναι προς τιμήν του να κρατήσει τις δεσμεύσεις του. Τώρα, εάν αυτή η σχετική ηθική έχει αναπτυχθεί υπό τους παρόντες όρους, όταν ο πλουτισμός είναι το μόνο κίνητρο και ο μόνος στόχος, μπορούμε να αμφιβάλουμε για τη γρήγορη πρόοδό της όταν ο σφετερισμός των καρπών της εργασίας των άλλων δεν θα είναι πλέον η βάση της κοινωνίας;
Ένα άλλο εντυπωσιακό γεγονός, που χαρακτηρίζει ειδικά τη γενιά μας, μιλά ακόμα περισσότερο υπέρ των ιδεών μας. Είναι η συνεχής επέκταση του τομέα της επιχείρησης λόγω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, και η καταπληκτική ανάπτυξη των ελεύθερων ομάδων όλων των ειδών. Θα το συζητήσουμε αυτό πιο αναλυτικά στο κεφάλαιο που αφιερώνεται στην Ελεύθερη Συμφωνία [Free Agreement, Κεφ. 11]. Είναι αρκετό να αναφέρουμε ότι τα γεγονότα είναι τόσο πολυάριθμα και τόσο συνήθη ώστε αυτά είναι η ουσία του δεύτερου μισού του δέκατου ένατου αιώνα, ακόμα κι αν οι πολιτικοί και σοσιαλιστές συγγραφείς τα αγνοούν, προτιμώντας πάντα να μιλούν σε μας για τις λειτουργίες της Κυβέρνησης.
Αυτές οι οργανώσεις, ελεύθερες και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, είναι μια τόσο φυσική έκβαση του πολιτισμού μας. Επεκτείνονται τόσο γρήγορα και ομαδοποιούνται με πολύ μεγάλη ευκολία. Είναι ένα τόσο απαραίτητο αποτέλεσμα της συνεχούς αύξησης των αναγκών του πολιτισμένου ανθρώπου και τελικά, τόσο ευνοϊκά αντικαθιστούν την κυβερνητική παρέμβαση ώστε πρέπει να αναγνωρίσουμε σε αυτές έναν παράγοντα αυξανόμενης σπουδαιότητας στη ζωή των κοινωνιών. Εάν δεν είναι εξαπλωμένες ακόμα στο σύνολο των εκδηλώσεων της ζωής, είναι γιατί βρίσκουν ένα αξεπέραστο εμπόδιο στην ένδεια του εργαζομένου, στα απολιθώματα της παρούσας κοινωνίας, στον ιδιωτικό σφετερισμό του κεφαλαίου, και στο Κράτος. Καταργήστε αυτά τα εμπόδια και θα τις δείτε να καλύπτουν το απέραντο πεδίο της πολιτισμένης ανθρώπινης δραστηριότητας.
Η ιστορία των τελευταίων πενήντα ετών δίνει μια ζωντανή απόδειξη ότι η Αντιπροσωπευτική Κυβέρνηση είναι ανίσχυρη να εκπληρώσει τις λειτουργίες που έχουμε επιδιώξει να δώσουμε σε αυτήν. Στις ημέρες που έρχονται ο δέκατος ένατος αιώνας θα αναφέρεται σαν ο αιώνας που έχει βεβαιώσει την αποτυχία του κοινοβουλευτισμού.
Αλλά αυτή η ανικανότητα γίνεται εμφανής σε όλους. Τα ελαττώματα του κοινοβουλευτισμού, και οι έμφυτες ατέλειες της αντιπροσωπευτικής αρχής, είναι αυτονόητα, και οι λίγοι φιλόσοφοι που έχουν κάνει μια κριτική μελέτη αυτών (J. S. Mill και Leverdays) το έκαναν αλλά δίνουν λογοτεχνική μορφή στη λαϊκή δυσαρέσκεια. Δεν είναι δύσκολο, πράγματι, να φανεί η γελοιότητα της ονομασίας μερικών ατόμων και των λεγομένων τους σε αυτούς, "Κάνετε νόμους που ρυθμίζουν όλες τις σφαίρες της δραστηριότητάς μας. Αν και ούτε ένας από σας δεν ξέρει τίποτα για αυτά!"
Αρχίζουμε να βλέπουμε ότι η κυβέρνηση των πλειοψηφιών σημαίνει ότι παραδίδονται όλες οι υποθέσεις της χώρας σε επιθεωρητές που αποτελούν τις πλειοψηφίες στη Βουλή και στις εκλογικές επιτροπές. Σε εκείνους, με μια λέξη, οι οποίοι δεν έχουν καμία δική τους άποψη. Αλλά η ανθρωπότητα επιδιώκει και βρίσκει ήδη τα νέα ζητήματα.
Η Διεθνής Ταχυδρομική Ένωση, οι σιδηροδρομικές ενώσεις, και οι μορφωμένες κοινωνίες μας δίνουν παραδείγματα λύσεων βασισμένων στην ελεύθερη συμφωνία στον χώρο και τη θέση του νόμου.
Σήμερα, όταν οι ομάδες οι διασκορπισμένες παντού επιθυμούν να οργανωθούν πάνω σε ένα αντικείμενο ή κάποιο άλλο, δεν εκλέγουν πλέον το διεθνές Κοινοβούλιο του Jacks-of-all-trades. Όχι, όπου δεν είναι δυνατό να συναντηθούν άμεσα ή να γίνει μια συμφωνία με αλληλογραφία, εκπρόσωποι ειδικευμένοι στο ζήτημα στέλνονται για να διαπραγματευθούν, με τις οδηγίες: "Προσπάθησε να έρθεις σε μια συμφωνία σε αυτά και αυτά τα ζητήματα, και επέστρεψε έπειτα όχι με έναν νόμο στην τσέπη σου, αλλά με μια πρόταση της συμφωνίας που μπορεί να δεχθούμε ή να μην δεχθούμε".
Τέτοια είναι η μέθοδος των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων, των μορφωμένων κοινωνιών, και ενώσεων κάθε είδους, οι οποίες καλύπτουν ήδη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και τέτοια πρέπει να είναι η μέθοδος μιας απελευθερωμένης κοινωνίας. Επιφέροντας την απαλλοτρίωση, η κοινωνία δεν μπορεί να συνεχίσει να οργανώνεται πάνω στην αρχή της κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης. Μια κοινωνία που έχει θεμελιωθεί πάνω στην δουλοπαροικία είναι σύμφωνη με την απόλυτη μοναρχία. Μια κοινωνία που βασίζεται στο σύστημα αμοιβών και την εκμετάλλευση των μαζών από τους κεφαλαιοκράτες βρίσκει την πολιτική έκφρασή της στον κοινοβουλευτισμό. Αλλά μια ελεύθερη κοινωνία, που επανακτά την κατοχή της κοινής κληρονομιάς, πρέπει να επιδιώξει, σε ελεύθερες ομάδες και ελεύθερες ομοσπονδίες ομάδων, μια νέα οργάνωση, σε αρμονία με τη νέα οικονομική φάση της ιστορίας.
Κάθε οικονομική φάση έχει μια πολιτική φάση που αντιστοιχεί σε αυτήν, και θα ήταν αδύνατο να αγγιχτεί η ιδιοκτησία χωρίς να βρει συγχρόνως έναν νέο τρόπο πολιτικής ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου